O'zbekiston respublikasi xalq ta'limi vazirligi n. Mahmudov, A. Nurmonov, A. Sobirov, I. Hojaliyev

Ko'makchilar 
Ma'nosi 
Kelishik 
Gapdagi vazifasi 
Bilan 
Maqsad, payt, birlik 
vosita, sabab, o'rin 
Bosh 
k. 
Qarat. k. 
Kesim, maqsad holi, sabab 
holi, to'ldiruv-chi, payt holi 
Uchun 
Maqsad, 
sabab, 
atalgan, evaz 
Bosh 
k. 
Qarat. k. 
To'l., maq, sabab holi 
Sababli 
Sabab 
Bosh k. 
Sabab holi 
Tufayli 
Sabab 
Bosh k. 
Sabab holi 
Tomon 
Payt, o'rin 
Bosh 
k. 
Jo'nal. k. 
To'l., payt, o'rin holi 
Sari 
O'rin, payt 
Bosh k. 
To'l., payt, o'rin holi 
Haqida 
Fikr mavzusi 
Bosh k. 
To'idiruvchi 
To'g'risida 
Fikr mavzusi 
Bosh k. 
To'ldiruvchi 
Kabi, singari 
Chog'ishtirish, 
o'xshatish, qiyoslash 
Bosh 
k. 
Qarat. k. 
To'idiruvchi 
Aniqlovchi, 
hoi 
Qadar 
Chegara 
Bosh 
k. 
Jo'nal. k. 
Payt, o'rin, ravish, dar. 
miq. hollari 
171-mashqda nuqtalar o'rniga mos ko'makchilarni qo'yib yozish talab 
qilingan. 
1. Uchun — sabab. 2. Haqida — fikr mavzusi. 3. Bilan — vosita. 4. Sari 
— yo'nalish. 
172-mashqda boshqotirma yechiladi. Savol va topshiriqlar bilan 
ishlanadi. 
Uyga topshiriq: 173-mashq. Ko'makchilardan foydalanib, 
«Mustaqillik va 
sport»
mavzusida matn tuzish. 
51-dars 
KO'MAKCHILAR VA QO'SHIMCHALAR MA'NODOSHLIGI 
 
Darsning maqsadi: 
a) ilmiy maqsad - ko'makchilar va qo'shimchalarning ma'nodoshligi haqida 
ma'lumot berish; 
b) tarbiyaviy maqsad - milliy madaniyatimiz, ma'naviy qadriyatlarimizga 
hurmat ruhida tarbiyalash; 
d) rivojlantiruvchi maqsad - fikrlash orqali ma'nodosh so'z va 
qo'shimchalarni tanlay olish malakasini shakllantirish. 
Darsning jihozi:
niayjud texnik vositalar. 
Darsning rejasi: 
1. Ko'makchilarning kelishiklar bilan sinonimligi. 
2. -day qo'shimchasining ravish tarkibida yaxlitlanishi. 
3. Kelishik va ko'makchilar sinonimiyasi — uslubiyat asosi. 
Uy vazifasi o'qiladi, yoi qo'yilgan kamchiliklar tahlil qilinadi. 

---

56 
1-topshiriq bajariladi. 
1. Dala tomon ketmoq. 2.Oy kabi ravshan
Berilgan 
misollardagi tomon, yanglig', qadar ko'makchilarining badiiy uslubga xosligi, 
ayniqsa, she'riyatda sezilib turadi. Keyingi gaplarda oy kabi ravshan birikmalarida 
qiyoslash ma'nosi ifodalangan. 
-dek, -day
qo'shimchalari, asosan, anglashilgan ma'noning o'xshashligini 
yoki qiyoslashni anglatadi. 
-dek, -day
qo'shimchalari 
kabi, singari
ko'makchilariga 
sinonim bo'ladi. Shuning uchun ko'makchilar bilan kelishik qo'shimchalarini 
ma'no mohiyatiga ko'ra almashtirishni puxta egallash talab qilinadi. 
175-mashq yozma bajariladi. Namuna: 
suv quygandek — suv quygan kabi, 
hovlining yarmiga qadar, it kabi charchaganman, yangi bozor qishlog'i tomon, 
Yangibozor tomon borishdi. 
Savol va topshiriqlar ustida ishlashda jadvaldan foydalanish mumkin. 
Kelishiklar 
Qo'shimch
alar 
Ma'nodosh 
ko'makchilar 
Ma'nosi 
Jo'nalish 
kelishigi 
-ga, -ka, -
qa 
Tomon, bo'ylab 
Umumiy 
O'rin-payt 
kelishigi 
-da 
Chiqish 
kelishigi 
-dan 
Ravish 
yasovchi 
-cha 
Qadar, dovur 
Umumiy 
O'xshatish 
-dek, -day Kabi, 
singari, 
yanglig' 
Umumiy 
176-mashq uyga vazifa. Namuna
: Chaylada yonboshlab yotgan bolalar 
magnitofonni ko’taribroq qo’ydi.
(Tag’ay Murod)