O'zbekiston Respublikasi Xalq ta'limi vazirligi Muqimiy nomidagi Qo'qon davlat pedagogika instituti

Тилнинг луғат таркибини денотативлик асосида гуруҳларга бўлиб ўрганиш....................................................................................................33

Луғавий тизимни семантик майдон асосида тадқиқ этиш.........34

Лексема семантик майдон ҳосил қилувчи асосий бирлик...............36

Семантик майдонни белгилашда сигнификатив маънонинг ўрни...39

Синонимия – парадигматик муносабатни юзага чиқарувчи восита...................................................................................................41

Лексемаларда синонимик муносабат ва синонимик уя...................45

Синонимлар ва унга ёндош семантик муносабатлар....................52

Доминантанинг синонимик ва гипонимик хусусиятлари.............57

ХУЛОСА...............................................................................................................63
ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РЎЙХАТИ.......................................65
ИЛОВА............................................................................................................81
ДИССЕРТАЦИЯНИНГ УМУМИЙ ТАВСИФИ.


Мавзунинг долзарблиги. Ўзбек тилшунослигининг бугунги тараққиётида тўртта муҳим тенденция кўзга ташланади. Биринчидан, ўзбек тилини ўрганишнинг амалий босқичида қўлга киритган ютуқлар асосида бевосита кузатишда берилган нутқий ҳодисалар замиридаги лисоний моҳиятларни идрок этишга интилиш кенг тус олди. Иккинчидан, назарий ўрганиш жараёнида маёқ вазифасини ўтайдиган диалектика қонуниятларига таянишда шарқона қадриятларга, шарқ диалектик таълимоти – тасаввуф фалсафаси методологиясига асосланиш урф бўлди.Учинчидан, истиқлол шарофати ўлароқ, ўзбек тилининг туркона табиатидан келиб чиққан ҳолда тил ҳодисаларини текшириш, ўзбек миллий маънавиятини ўрганиш, миллий мафкурани¹ тарғиб қилишнинг таркибий қисмига айланди. Тўртинчидан, тилшунослик ютуқларини бевосита амалиётга тадбиқ этиш - таълим жараёнига сингдиришнинг самарадорлигига эришишга уриниш ҳаракатлари кучаймоқда. Булар эса, ўз навбатида, ўзбек тилшунослигининг лексикология ва лексикография соҳасида лексема семемаси ва унинг нутқий воқеланиши, лексик-семантик гуруҳлар, луғавий-синонимик қаторлар ва уларни фарқлаш каби муаммоларни ҳал этишни кун тартибига қўймоқда. Бу ҳолатлар мазкур масалаларнинг айримлари ечилишга бағишланган ушбу диссертацион иш мавзусининг долзарблигини белгилайди.