O`zbеkiston rеspublikasi xalq ta'limi vazirligi a. Qodiriy nomidagi jizzax davlat pеdagogika instituti “Pedagogika-psixologiya” kafedrasi

Психологнинг шахсий ва касбий мослашуви 

---

Психолог битирувчилар дастлаб мактабга борганда, ўзларини ҳимоясиз 
сезадилар, биринчи навбатда нима қилиш кераклигини билмайдилар ўзини қандай 
тутишни, ким билан қандай гаплашишни билмайдилар. Улар мактабда муаммоларга 
кўмилиб кетадилар, ҳаммасини бирдан бажариб, мактабга фойдали эканлигини 
кўрсатишга уринадилар, мактабда ҳар куни, дам олиш кунлари, ҳатто кечалари ҳам 
қолиб кетадилар, Натижада - зўриқиш, чарчаш, иш қобилиятининг пасайиши кўзда 
тутилади.
Психологнинг педагогик жамоага киришиши муаммоси 
Психологлар ўқитувчилар билан ижобий муносабат ўрнатиб, ҳамкорлик қилишга 
интиладилар, лекин буни қандай амалга оширишни билмайдилар: ўқитувчилар билан 
дўстлашиш керакми ёки улар билан маълум масофани сақлаш маъқуллигини билмай 
бошлари қотади. Ёш мутахассислар низоли вазиятларда баъзан ўзига ишонмасликни 
ҳис қиладилар, мактабда мавжуд у ёки бу ўқитувчилар гуруҳининг таъсирига 
бериладилар.
Мактаб маъмуриятига таъсир кўрсатадиган қийинчиликлар 
Психолог мутахассислар мустақил бўлишга интилишади, мактаб маъмурияти 
билан ҳеч қандай муаммо бўлмаслигига интилишади. Бу ишнинг муваффақияти 
фақатгина касбий билимларнинг мавжудлигига, ёш мутахассисларда етишмайдиган 
бой ҳаётий тажрибага ҳам боғлиқ. Ўқувчилар билан мулоқат ўрнатишда «тарбияси 
қийин» ўсмирлар ва юқори синф ўқувчилари билан қийинчиликлар мавжуд бўлади. 
Бундан ташқари ўқувчиларнинг ота-оналарига таъсир кўрсатишида қулай ҳолатни 
танлаш ҳам мураккаб муаммо ҳисобланади, чунки бу ерда фақатгина мактаб билан 
боғлиқ муаммолар эмас, оилавий масалалар билан ҳам шуғулланишга тўғри келади.
«Касбий ёлғизликни» ҳис қилиш 
«Касбий ёлғизликни» ҳис қилиш психологнинг ўз касбий жамиятидан ажралиши, 
унга ўхшаб фикрлайдиган, ўқитувчиларга қараганда умумий тилни тез топиш мумкин 
бўлган ҳамкасбларидан узоқлашишдир. Касбий алоқаларни йўқотиш ёки мутахассисга 
агар у психолог сифатида бир ўзи мактабда ишлаётган бўлса қаттиқ таъсир қилади.
Шахсий «етуклик» муаммоси, талабанинг ҳаётидан тубдан фарқ қилувчи 
«катталар ҳаёти»даги муносабатларда тажриба тўплаш ҳам ёш мутахассис ҳаётида 
қийинчилик билан кечади.