O’zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi 5-9-sinflarda navoiyxonlik va boburxonlik kechalarini o’tkazish bo’yicha uslubiy qo’llanma egamberdiyeva durdonaxon

1-boshlovchi: Yaqindagina so’z mulkining sultoni bobomiz Alisher Navoiy hazratlarining tavvalud ayyomini keng nishonlagan edik. Mana bugun ham o’zbek xalqi tarixida o’zining shonli o’tmishi, diltortar adabiy merosi bilan dunyo xalqlarini e’tiborini qozongan va hali ham ularni hayratga solayotgan shoh va shoir, buyuk sarkarda zahiriddin Muhammad Boburning ___-yilligini nishonlamoqdamiz.

1-boshlovchi: Zahirriddin Muhammad Bobur adabiyotimiz tarixidagi takrorlanmas siymolardan biridir. U faqat yirik adib, buyuk tarixchi, ulkan olimgina emas, balki mohir sarkarda va buyuk davlat arbobi ham edi.

2-boshlovchi: Uning mustaqil siyosiy faoliyati juda erta bir tarzda otasi Umarshayx Mirzoning kutilmaganda vafot etishi munosabati bilan boshlangan. Shunda u bor-yo’g’i 12 yoshda edi. G’animlarning tazyiqi va Shayboniyxon bilan bo’lgan tinimsiz mojarolar va janglar tufayli u vatanini tashlab ketishga majbur bo’ladi. Hindistonga borib ulkan Boburiylar imperiyasiga asos soladi. Umri bo’yi vatan sog’inchi bilan yashagan Bobur 1530-yilning 26-dekabrda Agrada vafot etadi.

1-boshlovchi: Zahiriddin Muhammad Bobur o’zbek xalqining chin iste’dodli va har tomonlama yetuk farzandi edi. U o’ta notinch, sargardonlikda kechgan umrini o’zining yuksak salohiyati bilan jozibali qila oldi. Uning hayoti faqat taxt boshqaruvi bilangina emas, ilhomiy onlarga ham to’la edi.

2-boshlovchi: U yigirma yoshidayoy “Xatti Boburiy”ni kashf etdi. She’rlarini yig’ib ikki devon tartib qildi. “Chorgoh” maqomiga “savt”lar bitdi. Aruz vazni haqida “Muxtasar” nomli risola yozadi. Tarjimonlik sohasida Xo’ja Ahrorning “Volidiya” asarini she’riy yo’l bilan o’zbekchaga o’giradi.

1-boshlovchi: Bobur dunyoqarashi va mukammal aql-zakovati bilan Hindistonda boburiylar sulolasiga asos solib, bu mamlakat tarixida davlat arbobi sifatida nomi qolgan bo‘lsa, serjilo o‘zbek tilida yozilgan «Boburnoma» asari bilan jahonning mashhur olimlari qatoridan ham joy oldi.

2-boshlovchi: Bobur she’riyatida samimiylik, benihoya go’zal tuyg’ular,

alm va iztirob chizgilar qalbga yaqin ruhiya tila ifodalangan.

1-boshlovchi: Shu sabab ham uning she’rlari dillar torini chertuvchi mashoqdir.

Sahnaga Bobur ruboiylarini aytish uchun 6 ta o’quvchi chiqadi. Mumtoz musiqa past ovozda yangrab turadi.

1-o’quvchi: Azm ayla sabo, yet guli xandonimg’a,

Ne gulki, quyoshdek mahi tobonimg’a.

Yetgil dog’i ishtiyoq ila Boburdin

Zinhor deigil salom tuqqonimg’a.

2-o’quvchi: Shohim senga ma’lum emastur , ne qilay,

Ohim sanga ma’lum emastur ne qilay?

Men yuz qoshing dermen-u sen – badr-u hilo,

Mohim, senga ma’lum emastur ne qilay?

3-o’quvchi: Sen gul sen-u men haqir bulbuldirmen,

Sen shu’lasen-u ul shu’lag’a men kuldurmen.

Nisbat yo’qtur debon ijtinob aylamakim,

Shahmen ela, va senga quldurmen.

4– o’quvchi: Jonimda mening hayoti jonim sensen,

Jismimda mening ruhi ravonim sensen.

Boburni seningdek o’zga yo’q yori azizi,

Alqissaki, umri jovidonim sensen.

5-o’quvchi: Ko’ngil tilagan murodig’a yetsa kishi,

Yo barcha murodlarni tark etsa kishi.

Bu ikki ish muyassar bo’lmasa olamda

Boshin olib bir sorig’a ketsa kishi.

6-o’quvchi: G’urbat tug’i yorg’on ruhi zardinmu dey?

Yo hajr chiqarg’on ohi sardinmu dey?

Holing ne durur? Bilurmisan, dardimni!

Holingni so’raymu, yo’qsa dardimnimu dey!

Bobur g’azli bilan musiqa to’garagi a’zolar maqom aytadilar.

1-boshlovchi: Tuz oh, Zahiriddin Muhamad Bobur,

Yuz oh, Zahiriddin Muhammad Bobur.

Sarishtayi ayshdin ko’ngulni zinhor,

Uz oh, Zahiriddin Muhammad Bobur.

Sahnaga Bobur she’riyati ixlosmandlari bo’lgan o’g’il-qizlarni mushoira bazmi uchun taklif etamiz .

4ta o’quvchi milliy kiyimlarda Boburning g’azllaridan o’qiydilar

1-o’quvchi: Kim ko’ribdur, ey ko’ngul, ahli jahondin yaxshilig’?

Kimki ondin yaxshi yo’q , ko’z tutma ondin yaxshilig’!

Gar zamonni nafiy qilsam ayb qilma, ey rafiq,

Ko’rmadim hargiz netoyin, bu zamondin yaxshilig’!

Ey ko’ngul, chun yaxshidin ko’rdung yomonliq asru ko’p,

Emdi ko’z tutmoq ne ma’ni har yomondin yaxshilig’?

Bori elga yaxshiilig’ qilginki, mundin yaxshi yo’q,

Kim, degaylar dahr aro qoldi falondin yaxshilig’!

Yaxshilig’ ahli jahonda istama Bobur kibi,

Kim ko’ribdur , ey ko’ngul, ahli jahondin yaxshilig?

2-o’quvchi: Sendek menga bir yori vafodor toplmas,

Mendek senga bir zori vafodor topilmas.

Bu shakl-u shamoyil bila xud hur-u parisen,

Kim jinsi bashar ichra bu miqdor topilmas.

Ag’yor ko’z oldida ul yor ayon yo’q,

G’am xori ko’ngul ichra-yu g’amxor topilmas.

Ey, gul meni zor etmaki husning chamanida,

Ko’zni yumib ochquncha, bu gulzor topilmas.

Bobur seni chun yor dedi, yorlig’ etgil,

Olamda kishia yo’q esa, yor topilmas.

3-o’quvchi: Sochining savdosi tushdi boshima boshdin yana,

Tiyra bo’ldi ro’zg’orim ul qaro qoshdin yana.

Men xud ul tifli parivashg’a ko’ngul berdim, vale

Xonumonim nogohon buzilmag’ay bosgdin yana.

Yuz yomonlig’ ko’rib ondin telba bo’lding, ey ko’ngul,

Yaxshilig’ni ne kutarsen ul parivashdin yana.

Tosh urar atfol mani, uyida forig’ ul pari,

Telbalardek qichqirurman har zamon toshdin yana.

Oyog’im yetgancha Boburdek ketar erdim, netay,

Sochining savdositushdi boshima boshdin yana.

4– o’quvchi: Ko’ngulga bo’ldi ajoyib balo qaro soching,

Shikasta ko’ngluma ermish qaro balo soching.

Muyassar o’ldi junun mulki, ey junun ahli,

Nisori ashkni emdi bu kun manga soching.

Soching shikastida bordur shikasta ko’ngullar,

Ko’ngullar chilur, ochilsa ul qaro soching.

Ochildi ko’ngli, chun ochting sochingni, Boburing,

Ne ayb, agar desa dilband-u dilkusho soching.

Bobur g’azali bilan kuylangan qo’shiqqa bir guruh qizlar raqs ijro etadilar.

2-boshlovchi: Davron meni o’tkardi sar-u, somondin,
Ayirdi meni bir yo’lda xon-u mondin.
Gah boshima toj gah baloyi ta’na,
Nelarki boshimg’a kelmadi davrondin.

Sh. Jo’rayev ijrosidagi Bobur haqidagi qo’shiq past ohangda yangrab turadi. Sahnada Honzoda begim , Mohim begim qo’llari ko’sida bosh egib taxtning oldida turibdilar. Bobur sekin yurib sahnaga chiqadi. Ortidan Humoyin.

Bobur : Bu dard, bu hasrat, bu firoq. Sekin borib taxtga o’tiradi.

Humoyin: Nechuk undoq dersiz, hazratim

Bobur: Ko’nglimda allanechuk g’ashlik bor. (Biroz sukutdan so’ng hazin ohangda) Inson umri sham misoli yonib-yonib bir kun pasayarkan. Men ham umr bo’yi ayovsiz yondim.

Humoyin: (To’lqinlanib) Siz… Siz biz uchun ham yonib kuygansiz. Endi bu qarzni uzishga mening bor umrim ham yetmagay.

Bobur: (Xo’rsinib) Qarzingni menga uzolmasang farzandlaringa uzarsen. Temuriylarning ko’pchiligi fidoiylikni ututib yo’q bo’lib ketishdi. O’g’il otani o’ldirdi, tog’a singilga xiyonat qildi. Oqibatda bari razolatning qurboni bo’ldi undan ko’ra yaxshiliknng fidosi bo’lgan afzal emasmi? (Ko’z yoshini artayotgan Honzodabegimga qarab) Mana ammang Honzodabegim, Samarqandda meni qutqraman deb, o’zini asoratga soldi. Bu fidoiylik hamisha meni umrim davomida shunday bo’lishimga undab keldi. Sen ham endi singillaringni, farzandlaringni mardlikka, fidoiylikka o’rgatgin. (Tohirbekka qarab) Tohirbek.

Tohirbek: (Boshini egib, qo’li ko’ksida) Labbay, Hazratim.

Bobur: “Vaqoe”ni keltiring.

Tohirbek: Bosh ustiga, hazratim.

Tohirbek stol ustida turgan “Boburnomani” olib kelib Boburningqo’liga beradi.

Bobur: (Humoyinga qarab) Badxshonda “Vaqoe”ni so’ragan edingiz. Yozib tugalladim mana ola qoling. (Kitobni Humoyinga uzatadi. Humoyin ta’zim qilib kitobni oladi). Sendan iltimosib buni farzandlar ham o’qisin. Xatolarimni takror etmanglar yaxshi ishlarim oz bo’lsa ko’paytiringlar. Bu kitobdan nushalar ko’chirtirib Samarqang’a, Toshqang’a, Andijong’a munosib kishilarg’a yuboring. Men tug’ilgan yurt bilan aloqani uzmangiz, shoyat, bitgan kitoblar ikki aloqaning oradagi rishtalari bo’lsin.

Honzodabegim: (Ko’z yoshlarini dastro’molga artib, yig’i aralash) Aslo, also mundoq demang, Boburjoon. Men… Men sizdan besh yosh kattamen. Bu dunyodan ketish navbati avval meniki. Siz also taslim bo’lmang, inim. (Ortiga qarab, yelkalarini siltab-siltab yig’laydi )

Mohim: (Yig’i aralash) Mening ham … Mening ham hasratlarim sizni ancha хastalatdi, hazratim.( Boburning oldiga borib tiz cho’kadi). Meni kechiring.

Bobur: Mohimning yelkasidan tutib turishiga ishora qiladi. Siz meni kechirsangiz bo’ldi men sizdan rozimen. Faqat endi meni “hazratim” demang.

Mohim o’rnidan turib, Honzodabegimning oldilaiga borib Bir-birlarini asta quchoqlab yig’laydilar

Bobur: Humoyin, men sendan ham hali ota degan so’zni eshitganim yo’q.

Humoyin: (Tiz cho’kib, Boburning qo’llarini silab o’padi. Ko’zida yosh bilan) Padari buzrukvor, Otajonim. (Humoyin qaddini ko’tarib) Hazratim, siz menga saltanani bermoqchi bo’libsiz lekin… Lekin ishoning men toj-u taxtdan ko’ra sizning bir nafaslik umringizni afzal ko’rurmen, Otajon.

Bobur: Humoyin, men sendin rozimen. (Barchaga qarab) Endi mendan ham rozi bo’linglar.

Tohirbek: (Mungli va qat’iy ohangda) Hazratim toliqdilar. Ul kishi orom olmog’i darkor.

Barchalari ta’zim qilib chiqib ketadilar.

Bobur: (Honzodabegimga qarab) Opajon!

Honzodabegim: (Bobur tamon o’girilib) Labbay, inim.

Bobur: Opajon, Andijon osmonini eslaysizmi. (O’rnidan turib) Nafis havosi, purviqor tog’lari, qir-adrlarga to’la lolazorlari, go’zal bog’lari, hushmanzara, so’lim tabiati, bolalaigimiz kechgan go’zal vodiylar manzarasi, hamma hammasi huddi kechagidek ko’z o’ngimda, opajon.

Honzodabegim: Ha… Hammasi yodimda. Siz hali uzoq umr ko’rgaysiz. Barcha orzularingizga yetishgaysiz, Boburjon. Men bunga ishonurmen. Siz, siz o’zingizni ko’p urintirmang.

Bobur: Men …Men Andijonni qancha eslasam. Andijon so’zini qancha tilga olsam tanamga shuncha jon kirib, tomirimda qon shuncha jo’sh urgandek bo’ladi, opajon.

Honzodabegim: Endi orom olmog’ingiz darkor, Boburjon, inim. Sizni saltanat ishlari ham ancha toliqtirib qo’ydi. O’zingizni asrang. Boburjon, men Tohirbekni chorlay.

Ta’zim qilib, ko’z yoshini artib chiqib ketadi. Bobur yolg’izqolgach asta yurib bir qutichani oladi. Qutichani yerga qo’yib, o’zi ham cho’kkalb o’tiradi. Qutichani

asta ochadi. Ichidagi o’ralgan matoni yechib, undagi bir hovuch tuproqni siqimlab ko’zlariga surtadi.

Bobur: (Hazin ohangda) Taqdir bobom Temurbekdek jahongirga ne ne o’lkalarni hadya eti-yu, uning zuriyodi bo’lgan mendek g’aribga vataning bir hovuch tuprog’iga zor etdi. Men ham bobo Temurbekdek sarkarda bo’lmoqni, uning saltanatidek saltanat barpo etmoqni, Sanarqandni poytaxt etib, obod va faravon hayot qurmoani istagan edi. Bu istaklarimdan qay biri amalga oshdi-yu, qay biri ko’nglimda orzuligicha qoldi. Ko’nglimdagi barcha g’ashlik ana shundandir. (Bobur o’rnidan turib osmonga qarab iltijo qiladi) Lekin, lekin, Tangrim, sendan so’raymanki, mening bu orzularimni avlodlarim amalga oshirg’ay, avlodlarim buyuk ajdodlari izidan borg’ay. Ajdodlari ruhlari samodan turib ularni qo’llagay. Mening ruhim ham ularga madadkor bo’lg’ay shunda bu dunyodan armonim qolmas. Bobur asta yurib sahnani tark etib chiqib ketadi.

1-boshlovchi: Bobur chin inson edi. Bunday ulug’ insonlar Boburning o’zi aytganidak ular qoldirgan buyuk ishlarida yashaydi.

2-boshlovchi: Shunday ekan, Boburning xotirasi ham also o’chmagay. Shuning bilan Bobur tavalludiga bag’ishlangan kechamiz o’z payoniga yetdi. E’tiboringiz uchun tashakkur.(Mayin musiqa sadosi ostida tadbirda qatnashgan barcha o’quvchilar sahnaga chiqib ta’zim qiladilar.)

MUNDARIJA

So’z boshi………………………………………................................	5
5-sinf uchun Navoiyxonlik kechasini tashkil etish bo’yicha bayram tadbiri ssenariysi...........……………….............................	6
5-sinf uchun Boburxonlik kechasini o’tkazish bo’yicha bayram ssenariysi……………………………………......................................	10
6-7-sinf uchun Navoiyxonlik kechasi uchun tadbir ssenariysi.................................................................…………............	14
“Boburxonlik kechasi” uchun tadbir ssenariysi (6-7sinf) ……………………...................................................................	21
8-9-sinflarda “Navoiyxonlik kechas”ini o’tkazish bo’yicha bayram ssenariysi……………………………...................................	25
8-9- sinf uchun “Boburxonlik kechasi”ni o’tkazish bo’yicha bayram ssenariysi.....................………………….............................	33

Адабий-илмий нашр

Масъул муҳаррир: Д.Абдуллаева.

Техник муҳаррир: Б.Аҳмедов.

Дизайнер: Б.Зияев

Босмахонага 2015 йил, 3 июлда берилди. Босишга 2015 йил, 6 июлда рухсат этилди. Бичими 84х108 1/32. Ҳажми 1.5 б.т. Times New Roman гарнитураси, офсет қоғози, офсет усулида чоп этилди.

Буюртма 36. Адади 100 дона.

“Step by step print” МЧЖ босмахонасида чоп этилди.

Андижон шаҳар, Храбек кўчаси, 94 б уй.

Ўзбекистон матбуот ва ахборот агентлигининг

27.06.2014 й.даги 12-3299. рақамли гувоҳномаси.