O‟zbekiston respublikasi xalq ta‟lim vazirligi toshkent shahar xalq ta‟limi xodimlarini qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish instituti



Download 0,9 Mb.
Pdf ko'rish
bet17/23
Sana30.01.2023
Hajmi0,9 Mb.
#905488
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   23
Bog'liq
Maple-dasturida-ishlash

 

x:=vector([1,0,0]); 
x
:=[1, 0, 0] 
Koordinatalari aniq 
x
vektorning ixtiyoriy koordinatini natijalar satrida hosil qilish 
uchun buyruqlar satriga 
x[i]
buyrug„ini kiritish kifoya, bu yerda 
i
koordinata 
tartibi. Masalan, yuqoridagi misoldagi vektorning birinchi koordinatini 
quyidagicha hosil qilish mumkin: 
>
 x[1]; 


34 
Vektorni ruyhat ko„rinishga keltirish va aksincha ro„yhatni vektor ko„rinishga 
keltirishda 
convert(vector, list)
ili 
convert(list, vector).
Vektor mojno 
preobrazovat v spisok i, naoborot, s pomoshyu komandi 
convert(vector, list)
yoki 
convert(list, vector)
buyruqlaridan foydalanishimiz mumkin.
Vektorlarni qo„shish. 
a
va 
b
ikki vektorni qo„shish uchun quyidagi ikki buyruq mavjud: 
1) 
evalm(a+b); 
2) 
matadd(a,b).
add 
buyrug„ining 
matadd(a,b,alpha,beta)
formatda kiritilishi 
a
va 

vektorlarning 
b
a



, bu yerda 


,
- skalyar kattaliklar uchun chiziqli 
kombinatsiyasini hisoblash imkonini beradi.
Vektorlarning skalyar, vektor ko„paytmalari va vektorlar orasidagi 
burchak. 
Ikki vektorlarning skalyar ko„paytmasi 
i
n
i
i
b
a



1
)
,
(
b
a
dotprod(a,b)
buyrug„i 
orqali hisoblanadi. 
 
Ikki vektorlarning vektor ko„paytmasi 
]
,
[
b
a
crossprod(a,b)
buyrug„i orqali 
hisoblanadi. 
Ikki 
a
va 
b
vektor orasidagi burchak 
angle(a,b)
buyrug„i orqali hisoblanadi. 
Vektor normasi (meyori). 
2
2
1
...
n
x
x



a
ga teng bo„lgan 
)
,...,
(
1
n
x
x

a
vektor normasi (uzunligi) 
norm(a,2 
)
,...,
(
1
n
x
x

a
buyrug„i orqali hisoblanadi. 


35 
a
vektorni 
normalize(a)
buyrug„i orqali normallashtirish mumkin, natijada
a
a
birlik vektor hosil bo„ladi.
Vektorlar sistemasining bazisini topish. Vektorlar sistemasini Gramm-
Shmidt protsedurasi asosida ortogonallashtirish.
n
ta 
}
,...,
,
{
2
1
n
a
a
a
vektorlar sistemasi berilgan bo„lsa,
basis([a1,a2,…,an])
buyrug„i orqali sistema bazisini topish mumkin.
GramSchmidt([a1,a2,…,an])
buyrug„i orqali chiziqli bog„liq bo„lmagan 
}
,...,
,
{
2
1
n
a
a
a
vektorlar sistemasini ortogonallashtirish mumkin.
1- Misol:
а
(-16,32,8) va 
b
(2,7,6) koordinatalari bilan berilgan.
4
1
а
+5
b
hisoblang. 
> with(linalg): 
>a:=([-16,32,8]); b:=([2,7,6]); 
a := [-16, 32, 8] 
b := [2, 7, 6] 
> matadd(1/4*a,5*b); 
[6, 43, 32]
 
3-Masala: 
a
(2,-2,1), 
b
(6,7,4), s(2,0,8) vektorlar berilgan. Berilgan 
vektorlarning yig„indisini hamda yig„indining modulini toping. 

with(linalg): 
> a:=([2,-2,1]); b:=([6,7,4]); c:=([2,0,8]); 
a := [2, -2, 1] 
b := [6, 7, 4] 
c := [2, 0, 8] 
> d:=evalm(2*a+b-1/2c); 
d := [9, 3, 2] 
> norm(d,2);
94
 
4-Masala: 
а
(4,0,3) va 
b
(12,-5,0) vektorlar berilgan ular orsidagi burchak 
kosinusini toping. 


36 
 
5-Masala: 
)
2
,
3
,
1
,
2
(

a
ва 
)
1
,
2
,
2
,
1
(


b
икки вектор берилган. 
)
,
(
b
a
ни ҳамда
a
ва 

векторлар орасидаги бурчакни топинг. Бу масалани ечиш учун қуйидаги 
буйруқларни киритинг: 

with(linalg): 

a:=([2,1,3,2]); b:=([1,2,-2,1]);
a
:=[2,1,3,2] 
b
:=[1,2,-2,1] 

dotprod(a,b); 


phi=angle(a,b); 
2



6-Masala: 
)
1
,
2
,
2
(


a

)
6
,
3
,
2
(

b
векторларнинг 
]
,
[
b
a
c

вектор кўпайтмани 
топинг, сўнг 
)
,
(
c
a
скаляр кўпайтмасни топинг.

restart; with(linalg): 

a:=([2,-2,1]); b:=([2,3,6]);
a
:=[2,

2,1] 
b
:=[2,3,6] 

c:=crossprod(a,b);
c
:=[

15,

10,10] 

dotprod(a,c); 
> with(linalg): 
> a:=([4,0,3]); b:=([12,-5,0]); 
a := [4, 0, 3] 
b := [12, -5, 0] 
> dotprod(a,b); 48 
> norm(a,2); 5 
> norm(b,2); 13 
> alpha= angle(a,b); 
sosα= arcos(
169
25
4225
48
) =arcos(
65
48
)
 


37 

7-Masala: 
)
1
,
2
,
2
(


a
векторнинг нормасини топинг: 

restart; with(linalg): 

a:=vector([1,2,3,4,5,6]): norm(a,2); 
91
8-Masala: 
)
1
,
2
,
2
,
1
(
1


a

)
3
,
5
,
1
,
1
(
2


a

)
7
,
8
,
2
,
3
(
3

a

)
4
,
7
,
1
,
0
(
4


a

)
10
,
12
,
1
,
2
(
5


a
векторлан системасининг базисини топинг ва уни Грамм-Шмидт 
процедураси асосида ортогоналлаштиринг: 

restart; with(linalg): 

a1:=vector([1,2,2,-1]):
a2:=vector([1,1,-5,3]): 
 a3:=vector([3,2,8,7]): a4:=vector([0,1,7,-4]): 
 a5:=vector([2,1,12,-10]): 

g:=basis([a1,a2,a3,a4,a5]); 
g
:= [
a1, a2, a3, a5


GramSchmidt(g); 
[[1,2,2,

1], [2,3,

3,2], 





65
549
,
65
327
,
65
93
,
65
81











724
355
,
724
71
,
724
923
,
724
1633


38 
“Maple” dasturida grafiklar bilan ishlash 
Maple muxitining grafik imkoniyatlari 
 
plot buyrug‟i va uning parametrlari.
Bir o‟zgaruvchili 
f(x) 
funksiya-
ning grafigini

(
Ox


o‟qi bo‟yicha 
a<=x<=b
intervalda va Oy o‟qi bo‟yicha 
c<=y<=d 
intervalda ) yasash uchun 
plot
buyrug‟i ishlatiladi. Uning umumiy ko‟ri-
nishi quyidagicha: 
plot(f(x), x=a..b, y=c..d, parametr), 
bu yerda
parametr 

tasvirni boshqarish parametrlari. Agar u ko‟rsatilmasa jimlik bo‟yicha o‟rnatishdan 
foydalaniladi. Shu bilan birga tasvirlarga tuzatishlar kiritish vositalar paneli orqali 
ham amalga oshiriladi.
 
plot 
buyrug‟ining asosiy parametrlari

1) 
title=”text”, 
bu yerda
 text-
rasm sarlavhasi. 
2) 
coords=qutb –
polyar koordinatani o‟rnatish. 
3) 
axes 
– koordinata o‟qlari turlarini o‟rnatish: 
axes=NORMAL
– oddiy 
o‟qlar; 
axes=BOXED
– ramkada shkalali grafika
axes=FRAME
– rasmning quyi 
chap burchagi markazi bo‟lgan o‟qlar; 
axes=NONE
– o‟qsiz. 
4) 
scaling
– tasvir masshtabini o‟rnatish: 
scaling=CONSTRAINED 
–o‟qlar 
bo‟yicha bir xil masshtab; 
scaling=UNCONSTRAINED 
– grafik oyna o‟lchovi 
bo‟yicha masshtablanadi. 
5) 
style=LINE(POINT)
– chiziqlar (yoki nuqtalar) bilan chiqarish. 
6) 
numpoints=n
– grafikaning hisobga olinadigan nuqtalari (jimlik qoidasi 
bo‟yicha 
n=49
). 
7) 
solor 
– chiziq rangini o‟rnatish: rangning inglizcha nomi, masalan,
 yellow 
– sariq va h. 
8) 
xtickmarks=nx 
va
 ytickmarks=ny 
– mos ravishda , 
Ox
va
Oy 
o‟qlari 
bo‟yicha belgilar soni. 
9) 
thickness=n, 
gde
 n=1,2,3… 
- chiziq qalinligi (jimlik bo‟yicha
 n=1
). 
10) 
linestyle=n 
– chiziq turi: uzluksiz, punktirli va h. (
n=1 
– uzluksiz). 
11) 
symbol=s 
– nuqtalar orqali hosil bo‟ladigan belgi turi:
 BOX, CROSS, 
CIRCLE, POINT, DIAMOND



39 
12) 
font=[f,style,size] 
– matnni chiqarish uchun shrift turini o‟rnatish:
 f 
shriftlar nomini beradi:
 TIMES, COURIER, HELVETICA, SYMBOL; style 
shrift stilini beradi:
 BOLD, ITALIC, UNDERLINE; size 
– pt da shrift o‟lchovi. 
13) 
labels=[tx,ty] 
– koordinata o‟qlari yozuv:
 tx 

Ox 
o‟qi bo‟yicha va
 ty 

Oy
o‟qi bo‟yicha. 
14) 
discont =true 
– cheksiz uzilishlarni yasash uchun ko‟rsatma. 
plot
buyrug‟i yordamida 
y=f(x) 
funksiya grafigi bilan birga

ochiq 
ko‟rinishda 
,
parametrik berilgan 
y=y(t), x=x(t) 
funksiyalar grafigini ham hosil 
qilish mumkin: 
plot([y=y(t), x=x(t), t=a..b], parameters)

Masalan:
1) 
y=sin(x) funksiyaning grafigini “Maple” dasturida quyidagicha kiritiladi. 
>plot(sin(x), x=Pi..Pi,labels=[x,y],thickness=2);
Natija
: Enter tugmasini bosing: 


40 
2) 
y=cos(x) funksiyaning grafigini “Maple” dasturida quyidagicha kiritiladi. 
>plot(sin(x), x=Pi..Pi,labels=[x,y],thickness=2); 
 
Natija
: Enter tugmasini bosing: 
3) 
y=tan(x) funksiyaning grafigini “Maple” dasturida quyidagicha kiritiladi. 
>plot(tan(x), x=Pi..Pi,labels=[x,y],thickness=2); 
 
Natija
: Enter tugmasini bosing: 


41 
Tasvirda matnli izohlarni chiqarish. 
Plots 
paketida rasmda matnli izohlarni chiqarish
textplot 
buyrug‟i mavjud: 
textplot([xo,yo,‟text‟], options),
bu yerda 

Download 0,9 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   23




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish