>
x:=vector([1,0,0]);
x
:=[1, 0, 0]
Koordinatalari aniq
x
vektorning ixtiyoriy koordinatini natijalar satrida hosil qilish
uchun buyruqlar satriga
x[i]
buyrug„ini kiritish kifoya, bu yerda
i
koordinata
tartibi. Masalan, yuqoridagi misoldagi vektorning birinchi koordinatini
quyidagicha hosil qilish mumkin:
>
x[1];
34
Vektorni ruyhat ko„rinishga keltirish va aksincha ro„yhatni vektor ko„rinishga
keltirishda
convert(vector, list)
ili
convert(list, vector).
Vektor mojno
preobrazovat v spisok i, naoborot, s pomoshyu komandi
convert(vector, list)
yoki
convert(list, vector)
buyruqlaridan foydalanishimiz mumkin.
Vektorlarni qo„shish.
a
va
b
ikki vektorni qo„shish uchun quyidagi ikki buyruq mavjud:
1)
evalm(a+b);
2)
matadd(a,b).
add
buyrug„ining
matadd(a,b,alpha,beta)
formatda kiritilishi
a
va
b
vektorlarning
b
a
, bu yerda
,
- skalyar kattaliklar uchun chiziqli
kombinatsiyasini hisoblash imkonini beradi.
Vektorlarning skalyar, vektor ko„paytmalari va vektorlar orasidagi
burchak.
Ikki vektorlarning skalyar ko„paytmasi
i
n
i
i
b
a
1
)
,
(
b
a
dotprod(a,b)
buyrug„i
orqali hisoblanadi.
Ikki vektorlarning vektor ko„paytmasi
]
,
[
b
a
crossprod(a,b)
buyrug„i orqali
hisoblanadi.
Ikki
a
va
b
vektor orasidagi burchak
angle(a,b)
buyrug„i orqali hisoblanadi.
Vektor normasi (meyori).
2
2
1
...
n
x
x
a
ga teng bo„lgan
)
,...,
(
1
n
x
x
a
vektor normasi (uzunligi)
norm(a,2
)
,...,
(
1
n
x
x
a
buyrug„i orqali hisoblanadi.
35
a
vektorni
normalize(a)
buyrug„i orqali normallashtirish mumkin, natijada
a
a
birlik vektor hosil bo„ladi.
Vektorlar sistemasining bazisini topish. Vektorlar sistemasini Gramm-
Shmidt protsedurasi asosida ortogonallashtirish.
n
ta
}
,...,
,
{
2
1
n
a
a
a
vektorlar sistemasi berilgan bo„lsa,
basis([a1,a2,…,an])
buyrug„i orqali sistema bazisini topish mumkin.
GramSchmidt([a1,a2,…,an])
buyrug„i orqali chiziqli bog„liq bo„lmagan
}
,...,
,
{
2
1
n
a
a
a
vektorlar sistemasini ortogonallashtirish mumkin.
1- Misol:
а
(-16,32,8) va
b
(2,7,6) koordinatalari bilan berilgan.
4
1
а
+5
b
hisoblang.
> with(linalg):
>a:=([-16,32,8]); b:=([2,7,6]);
a := [-16, 32, 8]
b := [2, 7, 6]
> matadd(1/4*a,5*b);
[6, 43, 32]
3-Masala:
a
(2,-2,1),
b
(6,7,4), s(2,0,8) vektorlar berilgan. Berilgan
vektorlarning yig„indisini hamda yig„indining modulini toping.
>
with(linalg):
> a:=([2,-2,1]); b:=([6,7,4]); c:=([2,0,8]);
a := [2, -2, 1]
b := [6, 7, 4]
c := [2, 0, 8]
> d:=evalm(2*a+b-1/2c);
d := [9, 3, 2]
> norm(d,2);
94
4-Masala:
а
(4,0,3) va
b
(12,-5,0) vektorlar berilgan ular orsidagi burchak
kosinusini toping.
36
5-Masala:
)
2
,
3
,
1
,
2
(
a
ва
)
1
,
2
,
2
,
1
(
b
икки вектор берилган.
)
,
(
b
a
ни ҳамда
a
ва
b
векторлар орасидаги бурчакни топинг. Бу масалани ечиш учун қуйидаги
буйруқларни киритинг:
>
with(linalg):
>
a:=([2,1,3,2]); b:=([1,2,-2,1]);
a
:=[2,1,3,2]
b
:=[1,2,-2,1]
>
dotprod(a,b);
0
>
phi=angle(a,b);
2
6-Masala:
)
1
,
2
,
2
(
a
,
)
6
,
3
,
2
(
b
векторларнинг
]
,
[
b
a
c
вектор кўпайтмани
топинг, сўнг
)
,
(
c
a
скаляр кўпайтмасни топинг.
>
restart; with(linalg):
>
a:=([2,-2,1]); b:=([2,3,6]);
a
:=[2,
2,1]
b
:=[2,3,6]
>
c:=crossprod(a,b);
c
:=[
15,
10,10]
>
dotprod(a,c);
> with(linalg):
> a:=([4,0,3]); b:=([12,-5,0]);
a := [4, 0, 3]
b := [12, -5, 0]
> dotprod(a,b); 48
> norm(a,2); 5
> norm(b,2); 13
> alpha= angle(a,b);
sosα= arcos(
169
25
4225
48
) =arcos(
65
48
)
37
0
7-Masala:
)
1
,
2
,
2
(
a
векторнинг нормасини топинг:
>
restart; with(linalg):
>
a:=vector([1,2,3,4,5,6]): norm(a,2);
91
8-Masala:
)
1
,
2
,
2
,
1
(
1
a
,
)
3
,
5
,
1
,
1
(
2
a
,
)
7
,
8
,
2
,
3
(
3
a
,
)
4
,
7
,
1
,
0
(
4
a
,
)
10
,
12
,
1
,
2
(
5
a
векторлан системасининг базисини топинг ва уни Грамм-Шмидт
процедураси асосида ортогоналлаштиринг:
>
restart; with(linalg):
>
a1:=vector([1,2,2,-1]):
a2:=vector([1,1,-5,3]):
a3:=vector([3,2,8,7]): a4:=vector([0,1,7,-4]):
a5:=vector([2,1,12,-10]):
>
g:=basis([a1,a2,a3,a4,a5]);
g
:= [
a1, a2, a3, a5
]
>
GramSchmidt(g);
[[1,2,2,
1], [2,3,
3,2],
65
549
,
65
327
,
65
93
,
65
81
,
724
355
,
724
71
,
724
923
,
724
1633
38
“Maple” dasturida grafiklar bilan ishlash
Maple muxitining grafik imkoniyatlari
plot buyrug‟i va uning parametrlari.
Bir o‟zgaruvchili
f(x)
funksiya-
ning grafigini
(
Ox
o‟qi bo‟yicha
a<=x<=b
intervalda va Oy o‟qi bo‟yicha
c<=y<=d
intervalda ) yasash uchun
plot
buyrug‟i ishlatiladi. Uning umumiy ko‟ri-
nishi quyidagicha:
plot(f(x), x=a..b, y=c..d, parametr),
bu yerda
parametr
–
tasvirni boshqarish parametrlari. Agar u ko‟rsatilmasa jimlik bo‟yicha o‟rnatishdan
foydalaniladi. Shu bilan birga tasvirlarga tuzatishlar kiritish vositalar paneli orqali
ham amalga oshiriladi.
plot
buyrug‟ining asosiy parametrlari
:
1)
title=”text”,
bu yerda
text-
rasm sarlavhasi.
2)
coords=qutb –
polyar koordinatani o‟rnatish.
3)
axes
– koordinata o‟qlari turlarini o‟rnatish:
axes=NORMAL
– oddiy
o‟qlar;
axes=BOXED
– ramkada shkalali grafika;
axes=FRAME
– rasmning quyi
chap burchagi markazi bo‟lgan o‟qlar;
axes=NONE
– o‟qsiz.
4)
scaling
– tasvir masshtabini o‟rnatish:
scaling=CONSTRAINED
–o‟qlar
bo‟yicha bir xil masshtab;
scaling=UNCONSTRAINED
– grafik oyna o‟lchovi
bo‟yicha masshtablanadi.
5)
style=LINE(POINT)
– chiziqlar (yoki nuqtalar) bilan chiqarish.
6)
numpoints=n
– grafikaning hisobga olinadigan nuqtalari (jimlik qoidasi
bo‟yicha
n=49
).
7)
solor
– chiziq rangini o‟rnatish: rangning inglizcha nomi, masalan,
yellow
– sariq va h.
8)
xtickmarks=nx
va
ytickmarks=ny
– mos ravishda ,
Ox
va
Oy
o‟qlari
bo‟yicha belgilar soni.
9)
thickness=n,
gde
n=1,2,3…
- chiziq qalinligi (jimlik bo‟yicha
n=1
).
10)
linestyle=n
– chiziq turi: uzluksiz, punktirli va h. (
n=1
– uzluksiz).
11)
symbol=s
– nuqtalar orqali hosil bo‟ladigan belgi turi:
BOX, CROSS,
CIRCLE, POINT, DIAMOND
.
39
12)
font=[f,style,size]
– matnni chiqarish uchun shrift turini o‟rnatish:
f
shriftlar nomini beradi:
TIMES, COURIER, HELVETICA, SYMBOL; style
shrift stilini beradi:
BOLD, ITALIC, UNDERLINE; size
– pt da shrift o‟lchovi.
13)
labels=[tx,ty]
– koordinata o‟qlari yozuv:
tx
–
Ox
o‟qi bo‟yicha va
ty
–
Oy
o‟qi bo‟yicha.
14)
discont =true
– cheksiz uzilishlarni yasash uchun ko‟rsatma.
plot
buyrug‟i yordamida
y=f(x)
funksiya grafigi bilan birga
,
ochiq
ko‟rinishda
,
parametrik berilgan
y=y(t), x=x(t)
funksiyalar grafigini ham hosil
qilish mumkin:
plot([y=y(t), x=x(t), t=a..b], parameters)
.
Masalan:
1)
y=sin(x) funksiyaning grafigini “Maple” dasturida quyidagicha kiritiladi.
>plot(sin(x), x=Pi..Pi,labels=[x,y],thickness=2);
Natija
: Enter tugmasini bosing:
40
2)
y=cos(x) funksiyaning grafigini “Maple” dasturida quyidagicha kiritiladi.
>plot(sin(x), x=Pi..Pi,labels=[x,y],thickness=2);
Natija
: Enter tugmasini bosing:
3)
y=tan(x) funksiyaning grafigini “Maple” dasturida quyidagicha kiritiladi.
>plot(tan(x), x=Pi..Pi,labels=[x,y],thickness=2);
Natija
: Enter tugmasini bosing:
41
Tasvirda matnli izohlarni chiqarish.
Plots
paketida rasmda matnli izohlarni chiqarish
textplot
buyrug‟i mavjud:
textplot([xo,yo,‟text‟], options),
bu yerda
Do'stlaringiz bilan baham: |