Oʻzbekiston respublikasi xalq ta’lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti texnologik ta’lim metodikasi kafedrasi

OʻZBEKISTON RESPUBLIKASI XALQ TA’LIM VAZIRLIGI
NIZOMIY NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI
TEXNOLOGIK TA’LIM METODIKASI KAFEDRASI

Texnologik ta'lim yònalishi
201 -guruh talabasi G’ofurov Adham
"Mahsulot tayyorlash texnologiyasi" fanidan
KURS ISHI
MAVZU: " Plastmassalardan detallar tayyorlash texnologiyasini o‘rganish "
Ilmiy rahbar: X.T. To’lqinova
TOSHKENT 2022

Mundarija	BET
Kirish.	3
Asosiy qism	5
Plastmassalardan buyumlar ishlab chiqarish	5
Polimer kompozitsiyalar tayyorlash texnologiyasi	13
Plastmassalarning texnologik hossalari	17
II. Konsrtuktor-texnologik qism	21
2.1. Polimer materiallami oldindan qizdirib olish	21
2.2. Kalandrlash jarayonining optimal texnologik parametrlari	24
2.3. Ekstruziyalash usuli bilan plyonka olish texnologiyasi	25
2.4. Plastmassalar sirtini metall bilan qoplash	30
Xulosa	31
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yhati	32

KIRISH
Plastmassalar texnologiyasida plastm assalarni qayta ishlash jarayoni yakunlovchi bosqich bo‘lib, bu bosqichda ma’lum bir buyum olinishi va bu buyum aniq talablarga javob berishi kerak. Shu maqsadda turli usuliar kashf qilish bilan bir qatorda yangi polimer materiallar ishlab chiqarilmoqda.
XIX asrning o ‘rtalarida kauchukni vulkanizatsiyalash uchun uskunalar, sellulozani asetillash va nitrolash usullari paydo bo‘ldi. Shundan taxm inan 100 yil keyin plastmassalarni qayta ishlash usullari, ularni takomillashtirish va bu usullarni fizik-kimyoviy asosda modellashtirish yuzaga keldi va natijada yangi — «Polimerlami qayta ishlash texnologiyasi» fani yaratilishiga asos bo‘ldi. Polimerlami qayta ishlash texnologiyasiga rezina materiallar olish, lok-bo‘yoqlar tayyorlash, kimyoviy tolalarni shakllash jarayonlari kiradi. Bular orasida plastmassalarni qayta ishlash (buyumlar tayyorlash) texno­ logiyasi asosiy o‘rinni egallaydi.
Plastmassani zamonaviy qayta ishlash sanoati yangi usullarga asoslangan bo‘lib, unda yangi uskunalar qo‘llaniladi. Individual polim erlar polim erkom pozitlar va polim erlar aralashmasi bilan almashtirilib ishlatilm oqda. N atijada m ateriallarning xossalari kengaymoqda va ulardan xalq iste’moli buyumlaridan tortib harbiy texnikada va kosm onavtikada qo‘llaniladigan detallarni olish imkoniyatlari yaratilmoqda.
Plastmassalarni qayta ishlash texnologiyasi quyidagi jarayon- lardan iborat:
• kimyoviy tarkibni o‘zgartirish, polim erga to ‘ldiruvchilar, plastifikatorlar kiritish va ularga termomexanik ishlov berish;
• olingan materialga shakl berish, ya’ni plastmassa buyuml tayyorlash.
Buyum konstruksiyasi ilmiy jihatdan asoslangan va aniq bir ekspluatatsiya sharoitini hisobga olgan holda ishlangan bo‘lishi shart. Shunday qilib polimerlami qayta ishlash texnologiyasi, yuqorida qayd etganimizdek, o‘z ichiga turli polimerlaming zarur xossalarini yaxshilash va ularni tayyor buyumga aylantirish jarayonlaridan iboratdir.
Plastmassalarni qayta ishlashning texnik usullariga quyidagHar kiradi: bosim ostida quyish, ekstruzitsiyalash, kalandrlash, pigment-lami polimerlarga aralashtirish, polimer plyonka yuzasini modifika- tsiyalash va boshqalar.
Bosim ostida quyish, ekstruziyalash usullari keng tarqalgan va unumli usullardan biri bo‘lib, unda polimerlar oqimini kuzatish mumkin. Bunda ulaming fizik va kimyoviy xossalari o'zgarmaydi.
Polimerlarning kristallanish darajasi orqali makromolekula- larning oriyentatsiyalanishini rostlash, tekstil tolalari va plyonkalar islilab chiqarishda ulaming mexanik xossalarini yaxshilash mumkin. Bunda materiallaming fizik xossalari qaytmas tarzda o'zgaradi va oqish jarayonida kimyoviy reaksiyalar sodir bo‘lmaydi.
Polimerni qayta islilashda reologiya fani katta rol o‘ynaydi, chunki polimerlami qayta ishlash jarayonlarida deformatsiyalanish va oquvchanlik alohida o'rin egallaydi. Polimerlami qayta ishlashda kristallanish, polimerlarning dielektrikligini hisobga olish lozim. Shuningdek, polimer yuzasida sodir boMadigan kimyoviy reaksiya- lami hamda uning issiqlik o'tkazish xossalarini ham e’tiborga olish kerak.