O‘zbeкiston respubliкasi

MJSh-MJSh
. 
[
ism → ot] 
LSQining mazmuniy jihati birikuvchi unsurlarning 
ma‘noviy munosabatini umumlashtirish asosida lisoniy mazmunga 
ega bo‗ladi, LSQni yaxlit holda [
ism → ot=sifatlovchi–sifatlanmish] 
tarzida ta‘riflash mumkin. 
Ma‘lum bo‗ladiki, LSQdan sintaktik shakl yasovchigina joy oladi. 
Lug‗aviy shakl yasovchi esa LSQ uchun ahamiyatsiz, ikkiyoqlama 
tabiatga ega bo‗lgan lug‗aviy-sintaktik shakllar qolip 
uchun 
ahamiyatli vositalar sifatida lug‗aviy shakllar tizimining chekkasidan 
joy oladi. 
LSQni o„qish va yozish qoidalari. 
Lisoniy birlik bevosita 
kuzatishda berilmagan bo‗lib, ular yozish yoki aytish uchun ham 
shartli belgidir. 
Lisoniy birlik bo‗lgan LSQ yozuvda turli shartli belgi vositasida 
beriladi. Biroq bu shartli belgini o‗qishning o‗ziga xos qonun- 
qoidalari bor. Ma‘lumki, ximiyada moddalar turli shartli belgilar 
vositasida ifodalansa-da, ular aynan o‗qilmaydi. Masalan, H
2
SO
4
ni 
«Ash ikki S O to‗rt» deb o‗qish to‗g‗ri emas. LSQga ham shunday 
munosabatda bo‗lish lozim. Deylik, [
W
morfologik
 
vosita
→W 
morfologik
 
vosita
] qolipini o‗qish buyurilgan. Uni «
W 
morfologik vosita va 
W 
morfologik vosita», deb emas, balki, «ikki uzvi morfologik 
shakllangan atov birligi» deb o‗qish tavsiya etiladi. Agar LSQ 
[
ism
kelishik qo„shimchasi
→ ism
egalik qo„shimchasi
] ko‗rinishida bo‗lsa, u «ikki 
uzvi ismli qaratuvchili birikma» tarzida o‗qilishi maqsadga muvofiq. 
Ma‘lum bo‗ldiki, LSQning shakliy tomonigina yoziladi va 
o‗qiladi. Zero, ikki yoqlamali birlik bo‗lgan leksema va morfemaning 
ham shakliy tomoni shartli ravishda yoziladi va o‗qiladi: 
kitob 
leksemasi, 
-ni 
morfemasi kabi. Ularning mazmuniy tomoni bo‗lgan 
semema yoki grammatik ma‘no birliklarning shakliy tomoni bilan 

---

355 
yaxlit idrok etiladi va yozuvda uni alohida berish uchun zarurat 
bo‗lmaydi. 
Demak, LSQ ifodasida ham qulaylik uchun ularning shakliy 
tomoni bilangina cheklanish ma‘qul.