O‘zbeкiston respubliкasi

qo
„
l
ini og„ziga tiqadi. 2.Ochildiboy 
tirnoq
qa zor edi. 
Sinekdoxik yo‗l bilan hosil qilingan ma‘noni ham lisoniy va 
nutqiy ma‘noga bo‗lish mumkin. Masalan, keltirilgan 
qo„l
, 
tirnoq 

---

111 
leksemalarining sinekdoxik ma‘nosi sememalashgan. 
Stol 
sindi
, 
eshik 
buzildi 
gaplaridagi 
stol 
so‗zining «
oyoq» 
(stolning oyog‗i), 
eshik 
so„zining «
qulf» 
(eshikning qulfi) hosila ma‘nolari nutqiy sinekdoxik 
ma‘noga misol. Ammo har qanday butunlik nomi bilan qismni, 
qismning nomi bilan butunni atab bo‗lmaydi. Masalan, daraxt va shox, 
barg, tana, ildiz, meva butun va qismdir. Lekin 
barg 
deganda hech 
qachon daraxt anglashilmaydi. Ammo 
meva 
masalan, 
olma 
atamasi 
orqali daraxt ham ifodalanadi. 
Metonimiya 
(grekcha: 
metonymia 
– ―qayta nomlash‖) 
ifodalanmishlarining o‗zaro bog‗liqligi, aloqadorligi asosida bir 
ifodalovchining boshqa ifodalovchi uchun ishlatilishi. 
Metonimiya ham yangi ma‘no hosil qilish jarayoni va bu jarayon 
natijasining barqarorligiga ko‗ra lison va nutqqa daxldor hodisa. 
Boshqacha aytganda, metonimik hosila ma‘no sof nutqiy yoki 
lisoniy(lashgan) bo‗lishi mumkin. 
Metonimik ma‘nolarning asosiy ko‗rinishlariga misol keltiramiz: 
1)
bir narsa predmetning nomi bilan shu predmetdagi boshqa bir 
narsa ataladi: 
a)
stakan – 
1-
ichimliklar uchun ishlatiladigan silindr ko‗rinishdagi 
shisha idish; 
2-
bir stakan hajmiga teng suyuqlik miqdori (bir stakan 
suv); 
b)
dasturxon –