O‘zbeкiston respubliкasi

Leksik usul: 
(
juda 
kuchli
)
, 
(
g
„
oyatda 
qo„rqinchli
)
, 
(
nihoyatda 
baland
). 
Belgining ortiq darajasi analitik shaklda ham ifodalanadi. Bu 
shakl ikki uzvli, birinchi uzvini chiqish kelishigi shaklida qo‗llash 
orqali hosil qilinadi:(
uzundan uzoq
)
, 
(
shirindan shirin
). 
Ozaytirma daraja 
DК UGMsini «belgining me‘yordan kamligini 
ifodalash» ko‗rinishida xususiylashtiradi. Bu ma‘no ikki usul bilan 
yuzaga chiqadi: 
1.
Leksik usul: 
(
sal 
durust
)
, 
(
bir oz 
yaxshi
)
, 
(
xiyol 
ochiq
). 
2.
 
Morfologik usul: 
(
katta
roq
)
, 
(
ko„p
roq
)
, 
(
oz
roq
)
. 
Eslatma. 
Rang-tus bildiruvchi ayrim sifatda qo‗llanuvchi 
- 
(i)sh
,
-(i)mtir 
affikslari belgining kuchsiz darajasini bildirmaydi. 
Masalan, 
oqish 
so‗zi oq rangning, 
qoramtir 
so‗zi 
qora 
rangning 
kuchsiz darajasi emas, balki oq, qora bo‗lmagan, ularga o‗xshash 
bo‗lgan rang turlari. 

---

256 
58-
 
§. Sifatda aloqa-munosabat kategoriyalarining voqelanishi 
 
Sifat 
turkumida 
sintaktik 
kategoriya 
keng 
bo‗lmagan 
voqelanishga ega. 
Egalik kategoriyasi
. Sifat turkumi EК UGMsini «keyingi sifatni 
oldingi so‗zga bog‗lash va mansublik, xoslik ma‘nosini ifodalash» 
tarzida xususiylashtiradi. Matn va birikuvchi so‗zning semantikasiga 
bog‗liq ravishda turli-tuman grammatik ma‘no ifodalanishi mumkin. 
Lekin «keyingi sifatni oldingi so‗zga bog‗lash» kategorial ma‘no 
xususiylashmasi sifatida o‗zgarmay qolaveradi. Quyida sifat 
turkumining EК UGMsini xususiylashtirishidagi o‗ziga xosliklarni 
ko‗rib o‗tamiz. 
Egalik affiksi o‗zi birikkan so‗zning boshqa so‗z bilan 
bog‗lanishida ishlatiladi. Bu vaqtda EКdagi so‗z QК dagi so‗z bilan 
keladi: 
olmaning qizil
i
, odamning aqlli
si
. 
EКdagi so‗z ba‘zan ChКdagi so‗z bilan ham birga qo‗llanilishi 
mumkin: 
odamlardan aqlli
si
. 
EКdagi so‗zda affiks ma‘nosi va vazifasi kuchsizlanib, ravishga 
o‗tib ketadi: 
(odamning) yaxshi
si
. 
EКning birlik va ko‗plik shakli qo‗llanilishda farq bor. Кo‗pincha 
miqdor bildiruvchi o‗zakka birlik son shakli qo‗shilmaydi: 
aqlli
ngiz
, 
ko„pi
miz
. Bu jihatdan III shaxs egalik affiksi farqlanadi: 
nodon
i
, 
rangdor
i
. 
Кelishik kategoriyasi
. КК sifatda EК bilan birga qo‗llanadi. 
BК
dagi sifat ega vazifasida keladi: 1. 
Ukamning 
kichigi 
– 
o„qituvchi
. 2. 
Darvoza tepasiga shoxning 
kattasi 
qo„yilgandi
. 
QК
dagi sifatda КК UGMsi «sifatni qaratqich aniqlovchi 
vazifasida keyingi so‗zga bog‗lash» tarzida xususiylashadi: 
Inson 
yalqovi