O‘zbeкiston respubliкasi

nol shakl 
deyiladi); 
b)
affiksi moddiy shaklga ega bo‗lgan so‗zshakl (keltirilgan 
gapdagi 
o„qiydi 
so‗zshaklining hozirgi-kelasi zamon, III shaxs birlik 
ma‘nolari moddiy shaklli vosita bilan ifodalangan). 
Eslatma. 
She‟r o„qidi 
gapidagi 
she‟r 
so‗zi belgisiz tushum 
kelishigida deyilib, u nol shakl sifatida qaralmaydi. «O‗zbek tilining, 
boshqa turkiy tillarda bo‗lgani kabi asosiy belgilaridan biri bo‗lgan 
nol shakl masalasi hali yetarlicha o‗rganilmagan va uning o‗ziga xos 
xususiyatlarini ochish tilshunosligimiz oldida turgan dolzarb 
muammolardan biri sanaladi» (H.Ne‘matov). 
Analitik so‗zshakl nomustaqil ma‘noli (asosan, yordamchi) so‗z 
yordamida hosil qilinadi: 
maktab uchun, kelajak sari. 
Sintetik-analitik shakl ham affiks, ham yordamchi so‗z yoki 
yordamchi so‗z vazifasidagi mustaqil so‗z bilan hosil qilinadi. 
Masalan, 
o„qib chiqdi, borgan ekan, shaharga tomon 
va h. Bunda 
chiqdi 
so‗zi ushbu o‗rinda 
-ib 
affiksi, 
tomon 
so‗zi 
-ga 
qo‗shimchasi 
yordamida aralash so‗zshaklni vujudga keltirgan. 

---

173 
Takroriy shakl ham ma‘lum bir grammatik ma‘no ifodalash 
uchun xizmat qiladi. Masalan, 
baland-baland 
(imorat), 
qator-qator 
(daraxtlar), 
kula-kula 
kabilar «ko‗plik», 
«takror» ma‘nosini 
ifodalaydi. Ba‘zi manbalarda takror so‗zshaklni ravish sifatida qarash 
ham uchraydi. Bunda takrorlash natijasida yangi so‗z, lug‗aviy ma‘no, 
so‗zshakl vujudga kelayotganligi nazarda tutiladi. Masalan, 
qator- 
qator 
so‗zshaklida yangi lug‗aviy ma‘no 
qator 
so‗zining kuchaygan, 
orttirilgan ifodali ko‗rinishi orqali yuzaga chiqqan.