O‘zbеkistоn rеspublikаsi

2 - topshiriq. Arxaik so‘zlarga ma’no jihatidan muqobil zamonaviy so‘zlar 
toping.
Yog‘iy, dubulg‘a, bitik, cherik, firqa, yovuq, pud, qadoq, etmak, handasa.
3 - topshiriq. So‘zlarning tarixiylik jihatidan qaysi qatlamga xosligini 
aniqlang.
Qarol, feodal, rejissor, yulduz, tashabbus, Turkiston, rasadxona, ochilg‘on, 
teleskop, kuyov, teatr, malay, san’at, dizayn, arbob, epizod, rutba, musofirxona, 
mirshabxona, devon, milliy xavfsizlik, diplomatiya, aviasozlik, jumhuriyat, dukchi, 
charx, mug‘anniy, ashula, fermer, kompyuter, cho‘pchak, musallas, nota, professor, 
studiya, sanatsiya, asov, taqa, tarbiya, erk, ma’rifat, aravakash, mahliqo, qalandarlar, 
rafiq, mushk-u anbar, faytun, mehmon, g‘oyibona, g‘anim. 
4 - topshiriq. Quyidagi arxaik so‘zlarga ma’no jihatdan muqobil zamonaviy 
so‘zlar toping.
Bitik, cherik, etmak, yog‘iy, dubulg‘a, firqa, yovuq, handasa, fasohat, 
fiqh.
 
 
 

---

 
 
5 - topshiriq. 
A.Qahhorning «Jonfig‘on» hikoyasidan olingan parchani 
o‘qib, eskirgan va zamonaviy so‘zlarni toping va izohlang.
Malohatxon Jonfig‘on izvoshchilikdan haydalgan yili, mahalladagi aktiv 
ayollarning himoyasi ostida, erining qarshiligiga qaramay, rayon Sovetiga farrosh 
bo‘lib ishga kirgan ekan, o‘qibdi, hademay savodi chiqibdi, bir yilbir yarim yildan 
keyin hatto majlislarda dokladchiga: «O‘rtoq, Sizga savolim bor», deydigan bo‘libdi. 
Rayon Sovetining shofyori Timchenko degan ayol uning sog‘lomligiga, kuchiga, 
abjirligiga, ayniqsa, zehniga qoyil bo‘lib yurar ekan, bir kuni uyga chaqirib, «sen 
shofyor bo‘lgin, nima yordam kerak bo‘lsa beraman», debdi. Malohat ham shunday 
bir narsani orzu qilib yurar ekan, darrov ko‘nibdi. Shundan keyin Timchenko uni 
birmuncha vaqt shofyorlar kursiga tayyorlabdi, oqibatda kirgizib ham qo‘yibdi. 
Jonfig‘on avvallari uning niyatiga, o‘qishga «notovon ko‘ngil..., orzuga ayb yo‘q» 
degan nazar bilan qarab yurar ekan, bir vaqt qarasaki, Malohat kursni bitirib, 
gruzovoy minib yuribdi! Jonfig‘on bunga ham ko‘nikibdi — «ha, endi, minsa 
minibdi-da, shu ham martabami, mashinani o‘zi o‘ylab chiqaribdimi» deb, o‘ziga 
tasalli beribdi, biroq Malohat ikki yilda uch marta mukofotlanibdi. Jonfig‘on 
mukofotni o‘z gazi bilan o‘lchagani uchun bunga ham uncha parvo qilmabdi.
Tayanch tushunchalar eski qatlam, yangi qatlam, arxaizmlar, istorizmlar 
(eskirgan so‘zlar), neologizmlar (yangi paydo bo‘lgan so‘zlar).
6 - topshiriq. 
O‘zlashma so‘zlarning qaysi tilga oid ekanligini ko‘rsating 
(arabcha, forscha, lotincha, ruscha).
Saodat, taxt, mashina, a’lo, she’r, karaxt, badjahl, shoir, maorif, xo‘roz, gazeta, 
baxt, ruchka, sehr, stol, bioximiya, dazmol, ruxsat, ro‘za, qoida, sur’at, obyekt, 
donishmand, parta, paravoz, muomala. 
7 - topshiriq. 
O‘zbek tiliga oid bo‘lgan quyidagi turkiy so‘zlarni uch guruhga 
ajratib ko‘chiring.
1.Tub so‘zlar. 2. Aslida yasama, hozirda bir o‘zakni tashkil qiluvchi so‘z. 
3.Yasama, qo‘shma, juft so‘zlar.
Tush, ish, bor, kel, uch, qush, bugun, bog‘ich, qalin, burun, ochko‘z, bo‘yinbog‘, 
bog‘lash, iturug‘, ayg‘oqchi, bola, dala, ertaga, to‘ng‘ich, kunbotar, miskar, tuz, 
baldoq, oltov, to‘ng‘iz ... Yuqoridagi so‘zlarni siz ham davom ettiring. Tayanch 
tushunchalar o‘zbek tili leksikasining boyish manbalari, ichki manba, tashqi manba, 
arabcha so‘zlar, forscha-tojikcha so‘zlar, ruscha-baynalmilal so‘zlar.