O‘zbеkistоn rеspublikаsi


Tilning leksik qatlamlariga oid



Download 3,34 Mb.
Pdf ko'rish
bet17/130
Sana14.04.2022
Hajmi3,34 Mb.
#551656
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   130
Bog'liq
O\'zbek tilining sohada qo\'llanishi O\'MK

Tilning leksik qatlamlariga oid: 
Bizni qurshab turgan olamdagi hamma, narsa 
va hodisalar uzluksiz o‘sishda-rivojlanishdadir. Masalan, hovlingizga ko‘chat ekdingiz. 
U ko‘karib, asta-sekin rivojlana boshlaydi, lekin uning rivojlanish jarayonini oddiy ko‘z 
bilan kuzata olmaysiz. Ko‘chat ekilgan holat bilan uning bir necha oy yoki yil o‘tgandan 
keyingi holatini solishtirsangiz, undagi ro‘y bergan o‘zgarishlarni payqaysiz. Xuddi 
shuningdek, siz bilan biz gaplashib turgan til ham muttasil rivojlanishda, o‘zgarishdadir.


Bu o‘zgarishlarni shu tilning ikki davr oralig‘idagi holatiga qarab bilib olamiz. 
Masalan, Navoiy tili bilan hozirgi davrdagi o‘zbek tili yoki Fitrat, Cho‘lponlar davri 
bilan bugungi o‘zbek tilini solishtirsak, bu ikki davr oralig‘ida ro‘y bergan o‘zgarishlar 
leksikada ko‘proq aks etganini sezishimiz mumkin. Ko‘rinadiki, bunday o‘zgarishlar 
tilning lug‘at jamg‘armasida ko‘proq namoyon bo‘ladi, chunki xalqimiz tarixida ro‘y 
bergan iqtisodiy-ijtimoiy, siyosiy o‘zgarishlar tufayli yangi so‘zlar kirib keladi, ayrim 
so‘zlar iste’moldan chiqib ketadi. Masalan, eski o‘zbek tiliga xos 
cherik (askar), o‘kush 
(ko‘p), talim (bir qancha)
singari so‘zlar bugungi kunda qo‘llanilmaydi. Ular o‘zbek tili 
leksikasining eskirgan qatlamini tashkil qiladi. Ularga nisbatan eskirgan so‘zlar yoki 
arxaizmlar va istorizmlar atamasi ishlatiladi. Bunga zid o‘laroq 
konsalting, audit, 
sammit 
singari so‘zlar esa tilimizga endigina kirib kelyapti. Ular yangi paydo bo‘lgan 
so‘zlar, ya’ni neologizmlar sanaladi. Sobiq sho‘rolar davrida siyosiy 
byuro, pioner, 
komsomol, oktabryat
singari so‘z va birikmalar faol qo‘llanilgan bo‘lsa, mustaqillik 
sharoitida bunday so‘zlarni ifodalaydigan tushunchalarga hayotda o‘rin qolmadi. 
Shuning uchun ular iste’moldan chiqib ketdi. Hozirgi kunda yangicha davlat va xo‘jalik 
boshqaruviga, bozor iqtisodiyotiga doir bir qator yangi so‘zlar paydo bo‘ldi. Ayrim eski 
o‘zbek tilida qo‘llanilgan so‘zlar yangitdan olib kirildi. Masalan, 
hokimiyat, hokimlik, 
vazir, vazirlik, devonxona
va boshqalar. Shunday qilib, o‘zbek tili leksikasi turmushimiz 
uchun keraksiz bo‘lib qolgan tushunchalarni bildiruvchi so‘zlarning iste’moldan chiqib 
ketishi, yangi paydo bo‘lgan tushunchalarni ifodalovchi so‘zlarning esa kirib kelishi 
hisobiga doimo o‘zgarib, rivojlanib, boyib boradi.

Download 3,34 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   130




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish