O‘зbekiстон рeспublikaсi

KONSTITUTSIYAVIY MONARXIYA – 
davlat boshqaruvining shunday shakliki, 
bunda monarxning hokimiyati konstitutsiya bo‘yicha vakillik organi tomonidan chegaralangan 
bo‘ladi. Konstitutsiyaviy monarxiya o‘rta asrlarda Evropada ro‘y bergan burjua inqiloblari 
natijasida yuzaga kelgan. Hozirgi kunda Angliya, Daniya, Belgiya, Ispaniya, Norvegiya, 
SHvetsiya, YAponiya kabi mamlakatlarda davlat boshqaruvi konstitutsiyaviy monarxiya 
shaklida tashkil etilgan. Davlat boshqaruvining bunday shaklida demokratik siyosiy rejim 
mavjud bo‘lishi mumkin. Konstitutsiyaviy monarxiyaning dualistik (aralash) va parlamentar 
shaklidagi ko‘rinishlari mavjud. Dualistik monarxiyada davlat hokimiyatining oliy organi tashkil 
etish ikki tomonlama xarakterga ega: monarx ijro hokimiyatiga boshchilik qiladi, o‘zi oldida 
javobgar bo‘lgan xukumatni tashkil etadi, qonunchilik hokimiyati esa parlamentga tegishli 
bo‘ladi (shu bilan birga monarx parlament tomonidan qabul qilingan qonunlarga mutloq veto 
qo‘yish huquqiga ega bo‘ladi). Hozirgi kunda dualistik monarxiya shaklidagi boshqaruv 
Marokash, Iordaniya, Quvayt, Bahrayn va boshqa bir qator mamlakatlarda mavjud. Parlamentar 
monarxiyaning quyidagi belgilari mavjud: a) monarx hokimiyati davlat hokimiyatini barcha 
sohalari bo‘yicha chegaralangan bo‘ladi; b) ijro hokimiti xukumat tomonidan amalga oshiriladi, 
xukumat o‘z navbatida konstitutsiyaga ko‘ra monarx oldida emas, balki parlament oldida 
javobgar bo‘ladi; v) xukumat parlamentga bo‘lgan saylovlarda g‘olib chiqqan partiyalar vakillari 
orasidan shakllantiriladi; g) xukumat boshlig‘i lavozimiga parlamentda ko‘pchilik deputatlik 
ovoziga ega bo‘lgan partiya rahbari tayinlanadi; d) qonunlarni parlament qabul qiladi, 
monarxning qonunlarni imzolashi formal xarakterga ega bo‘ladi. Konstitutsiyaviy monarxning 
bunday ko‘rinishi Evropadagi monarxiya shaklidagi davlatlarga xos. (1) 
KONSTITUTSIYAVIY TUZUM – 
ma’lum davlatning konstitutsiyasi va boshqa 
konstitutsiviy-huquqiy hujjatlari bilan o‘rnatiladigan va muhofaza qilanadigan ijtimoiy, siyosiy, 
iqtisodiy, huquqiy munosabatlar tizimi. Konstitutsiyaviy tuzumni davlat tuzumi bilan o‘xshash 
deb hisoblash noto‘g‘ri. Davlat tuzumidan farqli o‘laroq, Konstitutsiyaviy tuzum doimo davlatda 
konstitutsiya mavjud bo‘lishini taqozo etadi. Xalq suverenteti, hokimiyatlarning bo‘linishi, inson 
huquqlari ustunligi va boshqalar Konstitutsiyaviy tuzumning zaruriy belgilari sanaladi. Davlat 
tuzumi esa ushbu belgilarga ega bo‘lmasligi mumkin. (3)