O‘зbekiстон рeспublikaсi

QONUN CHIQARUVCHI HOKIMIYAT
– hokimiyatlar bo‘linishi nazariyasiga 
muvofiq, davlatning o‘zaro muvozanatlashtirilgan hokimiyat shaxobchalaridan biri bo‘lib, 
davlat oliy vakillik organi tomonidan qonunlar qabul qilish vakolatining ro‘yobga 

---

87 
chiqarilishidir. U oliy yuridik kuchga ega bo‘lgan normativ-huquqiy aktlar – qonunlar 
chiqarish bo‘yicha vakolatlar yig‘indisini mujassamlashtiradi hamda ushbu vakolatlarni 
amalga oshiruvchi davlat organlari tizimi sifatida namoyon bo‘ladi. Qonun chiqarish – 
davlatning o‘ta muhim funksiyalaridan biri bo‘lib, u saylab qo‘yiladigan oliy vakillik 
muassasasi tomonidan amalga oshiriladi. Qonun chiqaruvchi hokimiyatning asosiy vazifasi 
xalqning (jamiyatning) irodasini qonun shaklida ifoda etishdir. 
Q.ch.h.
– bu Konstitutsiyada 
mustahkamlangan oliy davlat vakillik idorasining qonunlar qabul qilish, ularni o‘zgartirish va 
bekor qilish bo‘yicha alohida vakolatlari hisoblanadi. Demokratik davlatlarda qonun 
chiqaruvchi hokimiyat nafaqat maxsus qonunchilik organlari (parlament, milliy qonunchilik 
assambleyasi) tomonidan, balki bevosita saylanadigan korpus (siyosiy muomalaga layoqatli 
fuqarolar) tomonidan referendum yo‘li bilan, ayrim hollarda esa ijroiya hokimiyati organlari 
tomonidan – vakil yuborish tartibida ham amalga oshirilishi mumkin. Hozirgi davrda ayrim 
davlatlarning konstitutsiyasi qonun chiqarish vakolati monarxga va parlamentga (yoki 
parlamentning palatasiga) taalluqliligi to‘g‘risidagi qoidalarni o‘zida mujassamlashtiradi. 
Mutlaq monarxiya davlatlarida (mas., Bruney, Saudiya Arabistoni) qonun chiqaruvchi 
hokimiyat mutlaq monarxga tegishlidir. Ba’zan ayrim masalalar bo‘yicha qonun chiqarish 
vakolatini Prezident yoki Hukumatga berish (delegirovanie) nazarda tutiladi. Xalqaro 
miqyosda qonun chiqaruvchi organ parlament deb yuritiladi. «Parlament» iborasi fransuzcha 
«parler» - «gapirmoq» so‘zidan olingan bo‘lib, fikr bildirish, muhokama yuritish degan 
ma’noni anglatadi. Ingliz tilida «Parlament» va «Qonun chiqaruvchi majlis» iboralari aynan 
bir ma’noda ishlatiladi. Parlament kengashiladigan, maslahatlashiladigan, masalalar bahs-
munozara hamda muzokara yo‘li bilan muhokama etiladigan muassasadir. Parlament, odatda, 
saylab qo‘yiladigan xalq (turli siyosiy partiyalar, ijtimoiy kuchlar) vakillaridan iborat tarzda 
tarkib topadi. Bu erda turli ijtimoiy manfaatlar to‘qnashadi. SHu bois parlamentda munozara 
va tortishuv yo‘li bilan fikrlar charxlanadi hamda umumiy kelishuv (konsensus) asosida qaror 
qabul qilinadi. Parlament davlatning umummilliy vakillik muassasasi bo‘lib, avvalo qonun 
chiqarish funksiyasini bajaradi. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasiga ko‘ra, 
O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi oliy davlat vakillik organi bo‘lib, qonun chiqaruvchi 
hokimiyatni amalga oshiradi. O‘zbekiston Respublikasida Parlament vakolat muddati besh yil 
bo‘lgan ikki palatadan – Qonunchilik palatasi (quyi palata) va Senatdan (yuqori palata) iborat 
(76-m.). (1)