O‘зbekiстон рeспublikaсi

M a r o s i m l a r : 
1.
Islom marosimlari o‘z mazmuni va mohiyatiga ko‘ra umumbashariy, umummilliy, 
oilaviy turli mazhab va yo‘nalishga xos bo‘lib, shodiyona yoki marsiyaviy harakterda bo‘ladi. 
2.
Islom marosimlari majburiy, majburiy bo‘lmagan guruhlarga ajraladi: 
A) majburiy, ya’ni «farz» hisoblangan marosimlarga kalimai shahodat keltirish, namoz o‘qish, 
ro‘za tutish, zakot to‘lash, hajga borishlar kirib, ular rukn hisoblanadi va arkoni-din deyiladi; 
B) majburiy bo‘lmagan marosimlar «sunnat» deyiladi, ularga nikohdan o‘tish, o‘g‘il bolalarni 
sunnat qildirish (qo‘lini halollash), qurbonlik, mavlud, ashurlik, xatmi-qur’on, vafot etganlarni 
eslash uchun uch, etti, yigirma, qirq, yil muddatlarini o‘tkazish va h.k. 
Musulmonlar uchun umumiy majburiyat, bajarmasa gunoh va jazoga loyiq deb 
hisoblangan marosimlar: 
1)
har bir musulmon «fotiha» surasidagi 7-ta oyatni dilda aytib, iymon keltirishi, ya’ni 
«kalimai shahodat» orqali o‘zining Alloh bandasi va Muhammad payg‘ambarning ummati 
ekanini yodda saqlab, unga amal qilishi talab etiladi. Bu musulmonchilikning asosiy talabi 
bo‘lib, boshqa marosimlarning barchasi uning o‘rnini bosa olmaydi; 
2)
Namoz - ikkinchi asosiy marosimdir. Musulmonlar har kuni besh vaqt namoz 
o‘qishlari shart. Namozlar: (1) Bomdod. (2) Peshin. (3) Asr. (4) SHom (5) Xufton. Namoz o‘qish 
uchun tahorat qilingan bo‘lishi shart, toza joy va joynamoz (yoki toza biror narsa, masalan, 
chopon) bo‘lishi kerak. Namoz o‘qiydigan shaxs pok va aql-xushida bo‘lish ham shart, ammo 
kayfi bor, tahorati buzilgan kishilar namoz o‘qishi mumkin emas. Namoz o‘z uyida, masjidda, 

---

298 
jome’ masjidida juma namozlarida kollektiv bo‘lib o‘qiladi. Namozning ehtiyoti peshin, tavoruh, 
janoza kabi turlari ham mavjud. Og‘ir bemorlar, o‘zini o‘zi eplay olmaydigan qariyalar namoz 
o‘qishdan ozod etilganlar. 
Hojatga borishlik, badandan qon yoki yiring oqishi, qusmoq, mast bo‘lmoq, uxlamoq, xushdan 
ketmoq, el qo‘yib yuborishlik, namozda qattiq ovoz chiqarib kulishlik, gumon qilishlik kabi 
holatlarda tahorat buzilgan hisoblanadi. 
 
3.
Ro‘za va ro‘za hayiti - islomning yana bir farz maro-simidir. Ro‘za tutish ham barcha 
musulmonlar uchun majbu-riy. Undan emizadigan yosh bolali onalar, og‘ir bemorlar, safarda 
yurgan kishilar, aqli-hushi o‘zida bo‘lmagan shaxslar ozod etiladi. 
Ro‘za tutish - Qur’onning vahiy qilinishi boshlangan Ramazon oyida 30 kun davomida 
bajariladi. Ro‘za tutish («og‘iz boylash») erta saharlik boshlanib to kechki iftor-likkacha davom 
etib, shu vaqt mobaynida ovqat etmaslik, suv ichmaslik, nos, papiros, nasha kabilarni 
chekmaslik, cho‘mil-maslik shart. Ro‘za oyida iftorlik ziyofatlari xonadonlarda o‘tkaziladi, unda 
faqat ro‘za tutganlar qatnashmog‘i kerak. 
Ro‘za kunlari jamoat bo‘lib qo‘shimcha tavoruh namozi ham o‘qiladi. 30 kun ro‘za tutish 
tugagach, ro‘za hayiti o‘tkaziladi. Bu hayit umumxalq bayrami bo‘lib, unda arafalik qilinadi, 
hayit namozi o‘qiladi, vafot etgan avlodlar qabrlari ziyorat qilinadi, «yangi hayit» marosimi 
o‘tkaziladi va h.k. Ro‘za Allohga iymon-e’tiqod kuchaygan, Qur’on tilovatlari ko‘pay-gan 
tabarruk kunlar hisoblanadi. 
Mustaqil O‘zbekistonda ro‘za hayiti kuni bayram sifatida nishonlanib, dam olish joriy etildi. 
Prezidentimiz bu kuni dindorlarni muborak ro‘za hayiti bilan qizg‘in tabriklaydi. 
Ro‘za o‘g‘il bolalarga 12 yoshdan, qizlar uchun esa 9 yoshidan tutish buyurilgan. Ro‘za jismoniy 
tarbiya va sog‘lomlashtirishga yordam berishi mumkin; 
4.
Zakot - islom farzlaridan biri. U diniy ahamiyatga ega bo‘libgina qolmay, balki muhim 
ijtimoiy ahamiyatga ham egadir. 
Zakot - bu musulmonlarning boyliklardan faqiru miskinlarga berilishi shart bo‘lgan Allohning 
haqqi. Islom ta’limotiga binoan sadaqa, ya’ni xayru-ehson ikki xil bo‘ladi: ixtiyoriy va majburiy. 
Zakot berilishi shart bo‘lgan majburiy sadaqa hisoblanadi. Zakot sadaqagina bo‘lib qolmasdan, 
balki u ibodatdir. Har bir musulmon ibodat qilmasligi mumkin bo‘lmaganidek molu dunyosi 
ma’lum miqdorga etgach Islom ahlining zakot bermaslikka hech bir haqqi yo‘q. Zakotni inkor 
qilgan shaxs islom dinidan chiqqan bo‘ladi, ammo uni farz ekanini e’tirof etsayu, lekin amalda 
bajarmagan bo‘lsa gunohkor bo‘ladi. 
Zakotni balog‘at yoshiga etgan (18 yoshga to‘lgan), hur va ozod kishilar, aqli hushi joyida, mol-
dunyosi, ya’ni jamg‘armasi nisob miqdoriga etgan va u shaxsiy mulk bo‘lsa, 12 oy ichida biron 
marta ham kamayib qolmasa, egasining kundalik ehtiyojlaridan ortiq bo‘lsa, ana shunday shaxs 
zakot to‘laydi. Nisob - zakot berilishi shart bo‘lgan mollarning o‘lchov miqdori bo‘lib, u 
mollarning turiga qarab turlicha bo‘ladi.