O‘зbekiстон рeспublikaсi

FUQAROLIK JAMIYATI
— konstitutsiyaviy huquq nazariyasida – ijtimoiy tuzum, 
unda insonga o‘z iqtisodiy va siyosiy hayot shaklini erkin tanlash kafolatlanadi, insonning 
umumiy huquqlari qaror toptiriladi, mafkuraviy plyuralizm ta’minlanadi. Fuqaro jamiyatini 
jamiyatga xizmat qiladigan davlat to‘la nazorat qiladi. Fuqaro jamiyati to‘g‘risidagi tasavvur 
XVII asr o‘rtalaridan boshlab (T. Gobbs asarlari) uzoq evolyusiya burjua revolyusiyasi davrida 
Inson va fuqaro huquqlari deklaratsiyasi e’lon qilinishi bilan keng tarqala boshladi. Jamiyat va 
davlat manfaatlari bilan qiyoslangan shaxsiy manfaatlarini anglaydigan jamiyatning teng huquqli 
a’zolari – «fuqarolar» paydo bo‘ldi. Uzoq rivojlanish natijasida Fuqaro jamiyatining 
umuminsoniy qadriyatlarga asoslangan hozirgi tushunish tarkib topdi. Fuqaro jamiyatining 
asosiy elementlari quyidagilar hisoblanadi: mulkchilik shakllarining har xilligi va tengligi, 
mehnat va tadbirkorlik erkinligi, mafkuraviy xilma xillik va axborot erkinligi, inson huquqlari va 
erkinliklarining qat’iyligi, o‘zini-o‘zi boshqarishni rivojlantirish, oila asosiy ijtimoiy bo‘g‘in. 
Keyingi yillarda qator «postsotsialistik» mamlakatlarda kompleks konstitutsiyaviy-huquqiy 
tartibot (institut) sifatida Fuqaro jamiyatini mustahkamlash g‘oyasi sezilmoqda. (1) 
XALQARO TERRORIZM 
– odamlarning bexuda xalok bulishiga olib keluvchi, 
davlatlar va ular rasmiy vakillarining normal diplomatik faoliyatini buzuvchi xamda xalkaro 
alokalar va uchrashuvlarni, shuningdek, davlatlar urtasida transport va boshka alokalarni amalga 
oshirishni kiyinlashtiruvchi xalkaro mikyosdagi ijtimoiy xavfli xarakat va kilmishlar yigindisi. 
Xalkaro terrorizm XX asrning 60-70-yillariga kelib uzini yakkol namoyon kildi: dastlab turli 
davlatlardagi jinoyatchilar, uz davlatiga nisbatan ekstremistik ruxdagi guruxlar birlashib, 
ijtimoiy-iqtisodiy jixatdan orkada kolayotgan va kam rivojlangan mamlakatlarda xarakat kursata 
boshladi. Xalkaro terrorchilar ayrim davlatlarning raxbarlariga, xalkaro mikyosda obruga ega 
bulgan siyosatchilarga chetdan turib suikasd uyushtirish, davlat, transport, aloka va milliy 
xavfsizlik tizimini ishdan chikaruvchi portlashlar va xarakatlar sodir etish, transport vasitalari, 
jumladan, samolyotlarni olib kochish Bilan shugullana boshladilar. 80-yillarga kelib xalkaro 
terrorizm yanada jiddiy tus oldi. Begunox, tinch axoli urtasida kupdan-kup kurbonlar bulishi, 
xalkaro terrorchilarning boshka yovuzliklari jaxon jamoatchiligini qattiq tashvishlantirib kuydi. 
1978 yili “kuchli ettilik” davlatlari raxbarlarining Bonn shaxridagi uchrashuvida xalkaro 
terrorizmga Karshi to‘g‘risida bayonot kabul kilindi. Xalkaro terrorizmning oshib borayotgan 
xavfi va unga Karshi kurash masalalari oliy darajadagi keyingi barcha uchrashuvlarning asosiy 
mavzusi bulib koldi. CHunki xalkaro terrorchilar bir tizimga birlashib baynalmilallashdi. Ular 
safida turli davlat, millat vakillari, diniy ekstremistik guruxdagi shaxslar, narkobiznes va kurol-
yarog savdosidan foyda kuruvchi jinoiy tudalar, yollanib xizmat kiluvchilar paydo buldi. Xalkaro 
terrorizm va ekstremizm markazlarida razil jinoyatchilarni tayyorlaydigan maxsus lagerlar 
ochildi. Xalkaro terrorchilar axolini, xususan, dindorlar va yoshlarni davlatga, davlat 
tashkilotlariga karshi kuyishga xamda xokimiyatga karshi muxolifatni shikllantirishga xarakat 

---

101 
kiladi. Uzbekiston Respublikasi JKning 155-moddasida nazarda tutilgan va portlatishlar, ut 
kuyishlar yoki odamlarning xalok bulishi, katta mulkiy zarar keltirish yoxud ijtimoiy xavfli 
okibatlarga olib kelish xavfini tugdiruvchi boshka xarakatlar sodir etishdan iborat bulgan va 
jamoatchilik xavfsizligiga karshi karatilgan jinoyat. Mazkur xarakatlarning jamoat xavfsizligini 
buzish, axolini kurkitish yoxud xokimiyat organlarining karor kabul qilishiga ta’sir o‘tkazish 
maksadida amalga oshirilganligi, shuningdek, ana shu maksadlarda amalga oshirilish xavfi 
mavjudligi Ushbu jinoyatning muxim jixatlarini tashkil etadi. “Terrorizm” atamasi lotincha 
“terror” suzidan olingan bulib, kurkinch tugdirish, vaxima, daxshat ma’nolarini anglatadi. Uolter 
Laker terrorizmga kuyidagi ta’rifni beradi: “terrorizm – bu jamiyatni vaximaga solish maksadida 
va shu asosda davlatni kuchsizlantirish, xatto, mansabdor shaxslarni uldirish, jamiyatda siyosiy 
uzgartirishlar qilish uchun nodavlat tashkilotlari tomonidan zurlikni kullash yoki zurlik ishlatish 
bilan kurkitishdir”. Terrorizm tabiatiga baxo berishga nisbatan 3 xil karash mavjud: terrorchilik 
faoliyatining jangovar kurinishidan kelib chikib, kriminal va ijtimoiy-siyosiy karashlarga asosan. 
Birinchi karashga asosan terrorizmga kurolli xarakatning uziga xos kurinishlaridan biri deb 
karaladi va “past darajadagi kurolli mojaro” deb baxolanadi. Ikkinchi karash masalaning 
kriminal tomoniga axamiyat berib, terrorizmni jinoyatchilikning bir turi deb xisoblaydi. 
Uchinchi karash terrorizm ijtimoiy-siyosiy karama-karshiliklarda kelib chikkan siyosiy 
kurashning turlaridan biri deb karaydi.(18)