O‘zbeкiston respubliкasi


Meva: olma – o‘rik – shaftoli – behi. Daraxt



Download 0,83 Mb.
bet92/403
Sana18.02.2022
Hajmi0,83 Mb.
#453705
1   ...   88   89   90   91   92   93   94   95   ...   403
Bog'liq
HO\'AT. 2010. R.Sayfullayeva..

Meva: olma – o‘rik – shaftoli – behi.
Daraxt: olma – o‘rik – shaftoli – behi.
Daraxt giperonimi jins tushunchasini ifodalovchi leksema sifatida, birinchi navbatda, shu jinsning turini bildiruvchi so‘z bilan bog‘lanadi. Daraxt leksemasi uning turi nomi o‘rnida qo‘llanishi ham mumkin. Lekin giperonim giponim o‘rnida qo‘llanganda uning mohiyatini yorqin ifodalay olmaydi. Shu boisdan o‘z oldidan giponimni aniqlovchi sifatida qabul qiladi: o‘rik daraxti, shaftoli daraxti kabi.
Giponim leksemaning sememasi giponim leksemalar uchun birlashtiruvchi sema bo‘lib xizmat qiladi. Masalan, daraxt giperonim leksemasining sememasi «tanasidan shoxlanuvchi o‘simlik» bo‘lib, «qizil, yashil, yoki sariq rangli yong‘oqdan piyolagacha bo‘lgan hajmdagi sersuv meva beruvchi daraxt» sememasiga ega olma leksemasining «daraxt» semasi daraxt giperonim leksemasi semasining sememalashgan ko‘rinishi.
Giperonimning ma’nosi giponim leksemanikiga nisbatan kengroq va «xiraroq» (noaniqroq), giponim leksemaning ma’nosi esa giperonimnikiga nisbatan torroq va «yorqinroq». Shu boisdan, aytish mumkinki, giperonimning ma’noviy mohiyati barcha giponimining ma’noviy mohiyati yig‘indisiga teng.
Aytilganidek, daraxt mevali va mevasiz daraxtga bo‘linadi. Demak, borliqdagi bu bo‘linish giponimiya hodisasi sifatida tilda ham aks etadi. Lekin daraxtning mevali va mevasiz turini ataydigan alohida leksema o‘zbek tilida yo‘q. Demak, giponimning o‘rni bo‘sh bo‘lib, ular leksik lakuna (bo‘sh xona) hosil qiladi. Leksik lakunani turli nutqiy nominativ birlik to‘ldiraverishi mumkin (Masalan: mevali daraxt va mevasiz daraxt so‘z birikmalari).
Har bir gipo-giperonimik qator cheklanmagan miqdorda lug‘aviy lakunaga ega bo‘ladi. Bu bo‘sh xona ayni bir jinsning turli belgisi bilan chegaralanmagan miqdorda to‘lib borish imkoniyatiga ega. Masalan, 10 ta uzum nomini biluvchi odam uchun o‘zbek tilidagi 600 ta uzum navi nomining 590 tasi lug‘aviy lakuna hisoblanadi. Demak, lakunalar ijtimoiy ham («mevali daraxt» va «mevasiz daraxt» tushunchasini ifodalovchi leksemalar), individual ham (mavjud leksemani ma’lum bir kishining bilmasligi) bo‘lishi mumkin.

Download 0,83 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   88   89   90   91   92   93   94   95   ...   403




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish