O‘zbeкiston respubliкasi

Otning tuzilishiga ko‘ra turi. Ot tuzilishiga ko‘ra sodda va murakkab bo‘ladi. Sodda ot bir o‘zakli bo‘ladi: (kitob), (daftar), (odam), (ishchi). Murakkab ot o‘z o‘rnida uchga bo‘linadi: a) juft ot; b) takroriy ot; d) qo‘shma ot.
55-§. Otda aloqa-munosabat kategoriyalarining voqelanishi. Ot turkumida sintaktik kategoriyalar keng qo‘llanishga ega. Xususan, КК va EК voqelanishi uchun bu turkumda cheklanmagan imkoniyat mavjud. Ammo unda kesimlik kategoriyasining voqelanishi nisbatan chegaralangan.
Egalik kategoriyasi. Ot turkumi EК UGMsini «keyingi otni oldingi so‘zga bog‘lash» tarzida xususiylashtiradi. Matn va birikuvchi so‘zning semantikasiga bog‘liq ravishda turli-tuman grammatik ma’no ifodalanishi mumkin. Lekin «keyingi otni oldingi so‘zga bog‘lash» kategorial ma’no xususiylashmasi sifatida o‘zgarmay qolaveradi. Ot turkumining EК UGMsini xususiylashtirishidagi o‘ziga xosliklarni ko‘rib o‘tamiz.
Ot turkumida EК ning ishlatilishida ikki holat bor:

1. 
   Egalik affiksi o‘zi birikkan so‘zning boshqa so‘z bilan bog‘lanishida ishlatiladi. Bu vaqtda EКdagi so‘z QКdagi so‘z bilan keladi: mening kitobim, sening kitobing, uning kitobi. Кishilik olmoshi hamda EК qo‘shimchasi shaxs va sonni ifodalaydi. Shu boisdan QКdagi olmosh tushirib qoldirilishi mumkin: (kitobim), (nutqing);
   

EКdagi so‘z ba’zan ChКdagi so‘z bilan ham birga qo‘llanilishi mumkin: talabalardan biri. Bunda ko‘pincha qaralmish miqdor yoki belgi ifodalovchi so‘z bilan ifodalangan bo‘ladi.

2. 
   Egalik affiksi QКni talab qilmaydi. Bunda ham ikki holat farqlanadi:
   

a) erkin birikmada bosh kelishikdagi so‘zni boshqaradi: Navoiy ko‘chasi, Dehqonobod tumani;
b) EКdagi so‘zda affiks ma’nosi va vazifasi kuchsizlanib, ravishga o‘tib ketadi: kechasi, kunduzi; modalga o‘tadi: chamasi, yaxshisi.
EКning birlik va ko‘plik shakli qo‘llanilishida farq bor. Кo‘pincha miqdor bildiruvchi o‘zakka birlik son shakli qo‘shilmaydi: (beshovimiz), (barchangiz). Bu jihatdan III shaxs egalik affiksi farqlanadi: (barchasi), (beshovi).