O‘zbekiston respublikasi turizm va sport vazirligi jismoniy tarbiya va sport bo‘yicha mutaxassislarni qayta tayyorlash va malakasini oshirish instituti

ХIХ asrning oxirida fransuz jamoat arbobi Per de Kuberten 
zamonaviy Olimpiya o‘yinlarini tiklash g‘oyasini hayotga tatbiq etgan. 
 
Per de Kuberten (1863-1937) 
1-rasm
. 
Per de Kuberten (1863–1937) Parijda 1863-yilda aristokrat oilasida 
to‘rtinchi farzand bo‘lib tug‘ilgan. Iezuit maktabi va kollejida o‘qigan, 
1881-yilda fanlar bakalavri unvonini olgan. Uning ta’lim va sportga 
qiziqishlari natijada Olimpiya o‘yinlarini qayta tiklash bo‘yicha hayotiy 
loyihasiga olib kelgan. Per de Kuberten 1895-yilda Mari Rotan, protestant 
qizga uylangan (u 1963-yilda 102 yoshida vafot etgan). Ularning birinchi 
farzandi - o‘g‘li 1896-yilda tug‘ilgan va u bolaligida oftob urganidan umri 
mobaynida aziyat chekkan. Ularning qizi Reni 1902-yilda tug‘ilgan. 
Kuberten moliyaviy muammolarga duch kelib, oilaviy uyini sotib 
yuborishga majbur bo‘lgan. U 1937-yilda 74 yoshida vafot etgan”

---

98 
1892-yil 25-noyabrda Kuberten o‘zining mashhur «Olimpiya 
Renessansi» mavzusidagi ma’ruzasini Sorbonna universitetida o‘qib 
eshittirgan.
“O‘n to‘qqizinchi asrda “olimpiya” tushunchasi umumiylashib, sport 
tadbirlari Buyuk Britaniya va Gretsiyada o‘tkazilgan. Kuberten modeli 
yagona bo‘lgan, pirovard natijada bir qator voqyealar tufayli yеtakchi 
o‘rinni egallagan. Kubertenning tashkiliy va diplomatik qobiliyatlari va 
ijtimoiy aloqalari asosiy rolni o‘ynagan. Kuberten 1875-yilda 12-yoshida 
o‘qigan Tomas Xyuzning “Tom Braunning maktab kunlari” kitobi uning 
ingliz maktablaridagi sport dunyosiga romantik qiziqishi va bog‘lanishida 
muhim rol o‘ynagan. Kuberten, 1880-yillar davomida ta’lim tizimini 
o‘rganish uchun bir necha marta Angliyaga borgan. 1883-yili Oksford va 
Kembridjga hamda Regbi bo‘yicha davlat maktabiga, Xarrou va Itonaga 
tashrif buyurgan. U, 1887-yili Vinchester, Vellington, Marlboro, 
Charterxauz, Kuperz Xill, Vestminster va Xristos gospitali bilan tanishgan. 
Fransiya maktablarida jismoniy tarbiyaning yo‘qligini va Angliya 
maktablaridagi faol jismoniy tarbiyani taqqoslagan. U, jo‘shqin kurashchi 
va lobbist bo‘lib qolgan; jismoniy tarbiya masalalari bo‘yicha Fransiya 
hukumatiga hisobot tayyorlash uchun Buyuk Britaniya va AQSh ga borgan. 
O‘zini AQSh to‘g‘risidagi hisobotida, Amerika Buyuk Britaniyaning 
jamoaviy o‘yinlari foydasiga Lingning gimnastika tizimidan voz kechilgan 
joy deb tasavvur qilgan. Kuberten diplomatiyadan xabardor bo‘lgan va 
siyosiy ittifoqchilarni topish uchun bir qator murakkab manevrlarni amalga 
oshirgan. 
Bruks 1881-yili Fransiyaga tashrif buyurgan va u yеrda aholini 
jismonan degeneratsiyalanganligidan hayratda qolgan va bu to‘g‘risida 
Fransiyaning hukumatiga yozib bergan. Bruks 1890-yilning yanvar oyida 
Kubertenga xat yozgan, ular o‘rtasida xat almashish boshlangan va oktyabr 
oyida Kuberten Venlokda Bruksning oldiga borgan. Bruks 80 yoshga 
kirgan, Kuberten esa – 26 yoshga to‘lgan. Bruks va Kuberten xat yozishni 
davom ettirishgan va Bruks Olimpiya loyihasini qo‘llab-quvvatlagan. 
Kuberten 1890-yilda “La Revue Athletique”da – “Agarda, zamonaviy 
Gretsiya qayta tiklashga qodir bo‘lmagan Olimpiya o‘yinlari bizning 
davrimizda davom ettirilsa, bu greklar tufayli bo‘lmaydi, balki Doktor 
U.P.Bruksning sharofati bilan bo‘ladi”, deb yozgan. Kuberten 1894-yili 
Bruksni Kongressga taklif qiladi, lekin Bruks juda kasal edi va keyingi yili 
vafot etadi, Olimpiadaning qayta tiklanishigacha bir yil qolgan edi.
Kuberten Zappasning ishlari to‘g‘risida ham xabardor bo‘lgan. 
Kuberten ayrim baholashlar bilan keyinchalik indamaslikka va o‘zidan 

---

99 
oldingilarning – Zappas va Bruksning rolini minimumga tushirishga moyil 
bo‘lib qolgan. Shu bilan birga, u, Bruksga bag‘ishlangan nekrologni New 
York Review of Books da chop etgan va unda, Bruksni o‘zining “qariya 
do‘sti” deb atagan.
25 
Kuberten sportning tijoratlashtirilishini xohlamagan, uni xavf deb 
bilgan va u, havaskorlik sport musobaqalarining qadr-qimmati va o‘ziga 
xosligi kabi ko‘rib chiqiladigan zodagonlarcha aloqalar va djentelmenlar 
klublari dunyosining orientiri deb hisoblagan. Lekin u, hyech qachon 
havaskorlik sportiga eng muhim masala sifatida qaramagan. Shunga 
qaramasdan, zamonaviy Olimpiya o‘yinlari sinfiy diskriminatsiya oqibatida 
yuzaga kelgan “havaskorlik” tushunchasini meros qilib olgan va keyingi 90-
yillarda asos solingan. Kuberten, Bruks, Zappas yoki boshqa kimdir asosiy 
figura unvoniga intilishga ko‘proq huquqqa ega ekanligi unchalik muhim 
emas, lekin Kuberten zamonaviy olimpizmning tashkilotchisi unvoniga 
da’vogar sifatida ko‘proq ilinjga ega”. 
26 
1894-yil 16-23-iyunda Kuberten tashabbusi bilan Parij shahrida I 
Xalqaro atletik kongressi o‘tkazilgan. Kongressda 12 ta davlatdan 72 ta 
vakil qatnashgan, 21 ta davlat o‘z roziligini yozma ravishda yuborgan.
Kongressda Per de Kuberten taklifi bilan 1894-yil 23-iyunda