O'zbekiston respublikasi temir yo'llarda yuk va yo'lovchilar tashish xavfsizligini nazorat qilish davlat inspeksiyasi

Poezdlar harakatida signalizatsiya va aloqa vositalari 

 

257.

  Avtomatik  va  yarimavtomatik  yo’l  blokirovkalari  poezdlar  harakatida  asosiy 

signalizatsiya va aloqa vositalari hisoblanadi. 

Bir yo’nalishdagi avtoblokirovka bilan jihozlangan ikki yo’lli va ko’p yo’lli peregonlarda 

ikki  taraflama  harakatni  tashkil  etish  poezdlarning  qarama-qarshi  harakatlanishi  (noto’g’ri  yo’l 

bo’ylab) lokomotiv svetofor signallari bo’yicha amalga oshiriladi. Ayrim uchastkalarda mustaqil 

signalizatsiya va aloqa vositasi sifatida avtomatik lokomotiv signalizatsiya qo’llanishi mumkin. 

Kam faoliyatli uchastkalarda va shahobcha yo’llarda poezdlar harakatida aloqa vositalari 

sifatida elektr-jezl tizimi va telefondan foydalanishga yo’l qo’yiladi. 

Favqulotda  holatlarda  DATK  tashishlarni  tashkil  qilish  boshqarmasi  boshlig’i 

ko’rsatmasi bo’yicha vaqtni chegaralab poezdlarni jo’natishga yo’l qo’yiladi. 

Stansiyalararo  peregonning  har  bir  yo’lida  bir  vaqtning  o’zida  bitta  signalizatsiya  va 

aloqa vositasi faoliyat ko’rsatishi mumkin. 

Mustaqil  signalizatsiya  va  aloqa  vositasi  sifatida  qo’llaniladigan  avtomatik  lokomotiv 

signalizatsiyasida,  lokomotiv  svetofor  signallari  bo’yicha  harakat  qilishda,  elektr-jezl  tizimi  va 

telefon aloqa vositalarida poezdlar harakatini tashkil qilish tartibi, shuningdek, vaqtni chegaralab 

poezdlarni  jo’natish  tartibi  poezdlar  harakati  va  manyovr  ishlari  bo’yicha  Yo’riqnomada 

o‘rnatiladi. 

---

61 

 

258.

  Ayrim  kam  faoliyatli  uchastkalarda  va  shahobcha  yo’llarida  poezdlar  harakati 

quyidagicha amalga oshiriladi: 

poezd  radio  aloqasi  orqali  bevosita  etakchi  lokomotiv  mashinistiga  uzatiladigan  poezd 

dispetcheri buyrug’i asosida; 

bitta jezl vositasi bilan; 

bitta lokomotiv vositasida. 

Uchastka va shahobcha yo’llarning ro’yxati va ushbu aloqa vositalari yordamida poezdlar 

harakatini tashkil etish tartibi DATK boshqaruvi raisi tomonidan o‘rnatiladi. 

259.

 Avtomatik blokirovkada: 

a)  poezdning  blok-uchastkani  egallashiga  ruxsat  bo’lib,  chiqish  va  o’tish  svetoforining 

ruxsat beruvchi ko’rsatishi xizmat qiladi; 

b)  mustasno  sifatida  uzoqqa  cho’zilgan  ko’tarilishlarda  joylashgan  o’tish  svetoforlarida 

(kirish  svetoforlaridan  oldin  joylashganlaridan  tashqari)  har  bir  alohida  vaziyat  uchun  DATK 

boshqaruvi raisining  ruxsati bilan shartli  ruxsat  signali  - T harfi shaklidagi  belgi aks  etgan shit 

o’rnatish mumkin. 

Bu  signal  yuk  poezdiga  svetoforning  qizil  chirog’i  yonib  turganda  to’xtamasdan  o’tib 

ketishiga ruxsat bo’lib xizmat qiladi. 

Bunda  mashinist  poezdni  shunday  boshqarishi  kerakki,  qizil  chirog’i  yonib  turgan 

svetoforni  20 km/soat tezlik bilan ehtiyotkorlik bilan bosib o’tishi va keyingi harakatiga to’siq 

uchrab qolganda zudlik bilan poezdni to’xtatishga shay bo’lishi kerak; 

v)  poezd  o’tish  svetoforining  qizil  chirog’ida  to’xtaganidan  keyin,  shuningdek,  chirog’i 

o’chgan  yoki  noaniq  bo’lsa,  agarda  mashinist  oldindagi  blok-uchastka  boshqa  poezd  bilan 

egallanganini ko’rib  yoki bilib tursa, blok-uchastka bo’shamaguncha harakatini davom ettirishi 

man  qilinadi.  Agarda  mashinist  oldindagi  blok-uchastkada  poezd  bor-yo’qligini  bilmasa,  u 

to’xtatgandan  so’ng  avtotormozni  qo’yib  yuborishi  kerak,  ana  shu  vaqt  ichida  svetoforning 

ruxsat beruvchi chirog’i yonmasa, poezdni keyingi svetoforgacha 20 km/soat tezlik bilan alohida 

e’tibor bilan boshqarishi va harakatida biron-bir to’siq uchraydigan bo’lsa, poezdni zudlik bilan 

to’xtatishga shay bo’lib turishi kerak. 

Keyingi o’tish svetofori ham shu ahvolda bo’lsa, poezd harakati to’xtagandan keyin yana 

o’sha tartibda davom ettiriladi. 

Belgilangan tartibda man etuvchi ko’rsatkichli o’tish  svetofori  o’tib bo’lingandan so’ng 

lokomotiv  svetoforida  ruxsat  ko’rsatkichi  paydo  bo’lsa,  mashinist  lokomotiv  svetoforining 

ko’rsatkichiga  amal  qilib,  lekin  40  km/soat  tezlikdan  oshmagan  holda  keyingi  svetoforgacha 

borishi mumkin. 

Lokomotiv  svetoforida  ruxsat  chiroqlari  yonib  turganida  lokomotiv  svetofori 

ko’rsatkichiga  amal  qilib  o’tish  svetoforlarining  o’chgan  chiroqlarida  to’xtamay  o’tib  ketishga 

ruxsat etiladi. 

260.

 Yarim avtomatik blokirovkada: 

poezdning  peregonni  egallashiga  ruxsat  bo’lib,  chiqish  va  o’tish  svetoforlarining  ruxsat 

beruvchi ko’rsatkichlari xizmat qiladi; 

bir  yo’lli  uchastkalarda  chiqish  svetoforini  ochish  uchun  poezd  jo’natilayotgan  qo’shni 

stansiya  navbatchisidan  blok-apparat  orqali  blokirovka  rozilik  signali  olinishi  kerak  yoki  blok-

tizimni tegishli harakat yo’nalishiga o’zgartirish kerak. 

261.

  Signalizatsiya  va  aloqaning  mustaqil  vositasi  sifatida  qo’llaniladigan  avtomatik 

lokomotiv  signalizatsiyada:  birinchi  blok-uchastkani  egallashga  ruxsat  bo’lib,  chiqish 

svetoforining  ruxsat  ko’rsatkichi  xizmat  qiladi;  lokomotiv  svetoforining  ruxsat  beruvchi 

ko’rsatkichi keyingi blok-uchastkani egallashga xizmat qiladi. 

Signalizatsiya  va  aloqa  barcha  vositalari  ishining  tanaffus  (to’xtash)  paytida  poezdlar 

harakati  bir  yo’lli  uchastkalarda  yozma  xabarnomalar  orqali,  ikki  yo’lli  uchastkalarda  - 

stansiyalar  orasidagi  peregonda  poezdning  o’tishiga  ketadigan  vaqt  bilan  chegaralash  orqali 

amalga oshiriladi. 

---

62 

 

Signalizatsiya  va  aloqaning  barcha  vositalari  ishining  to’xtagan  paytida  poezdlar 

harakatini tashkil qilish tartibi poezdlar harakati va  manyovr ishlari bo’yicha Yo’riqnoma bilan 

o‘rnatiladi.