O’zbekiston Respublikasi Sog’liqni saqlash vazirligining 2019 yil "25"areldagi "107" sonli buyrug’ining2-ilovasi bilan fan dasturi ro’yxati tasdiqlangan

Qon aylanish organlari anatomo - fiziologik xususiyatlari

Yurak pusht varaklari homila ichining 2 haftasida ikkita alohida yurak pushtlaridan boshlanadi, keyin bo’yin sohasida joylashgan bitta naychaga quyiladi. Yuqoridan arterial o’zak bilan mahkamlangan, pastdan- venoz sinuslar rivojlanadi. 3 xaftalikda tez o’sishi natijasida S-simon harfga o’xshab bukiladi. 4-xaftadan boshlab bo’lmacha va arterial yo’lak yurak trubkasiga qarama-qarshi oxirida, yurakda ikki kamerali (baliqga o’xshash) venoz sinus bo’lmachalararo va bo’lmacha o’rtasida klapan hosil bo’ladi. 5- xaftadan boshlab, to’siq hosil bo’ladi va yurak uch kamerali bo’ladi (amfibiyaga o’xshash), 6-7 xaftadan umumiy arterial o’zak ikkiga bo’linadi. O’pka arteriyasi va aorta, qorinchalar o’ng va chap qismlarga bo’linadi. 4-xaftadan boshlab bir vaqtning o’zida yurak o’tkazuvchanlik yo’llari shakllanadi, asosiy yo’llari (sinoatrial, atrioventrikulyar tugun, Giss to’plami, Baxman, Venkebax, Torelya), bundan tashqari qo’shimcha (Maxayma, Kent, Djeyms va boshqalar) yo’llari shakllanadi. Bola tug’ilgandan keyin qo’shimcha tutamlar involyutsiyaga uchraydi va 0,1-0,2% bolalarda qoladi.

CHaqaloqlarda yurak nisbatan katta va tana vaznining 0,8% ni tashkil etadi (22 gr atrofida), kattalarda - 0,4%. O’ng va chap qorincha tenglashadi, devorlari qalinligi 5 mmni tashkil qiladi. Yoshi kattalashishi bilan yurak vazni ortadi: 8 oyligida vazni ikki barobar, 3 yoshda uch barobar, 6 yoshda 11 martaga kattalashadi. CHap yurak katta zo’riqish ostida intensiv o’sadi, 14 yoshda chap qorincha devori qalinligi 10 mm (o’ng- 6 mm) ga yetadi. Ikkala bo’lmacha katta, uning devori qalinligi 2mm. Bir vaqtning o’zida to’qima differentsirovkasi yuz beradi. CHaqaloq miokardi juda yupqa mushak to’qimasidan iborat, biriktiruvchi to’qima kuchsiz rivojlangan, ko’ndalang fibrillyardan va ko’ndalang chiziqdan iborat. Yadrosi ko’p sonda bo’ladi, lekin mayda, kam differentsiyalangan, kichik arteriya turi yaxshi rivojlangan. Yurak mushaklarining yaxshi qon bilan taqsimlanishi ta’minlanadi. Magistral tomirlar nisbatan katta o’lchamga ega. 10-12 yoshgacha bolalarda o’pka arteriyasi aortaga nisbatan keng, keyin uning yorig’i bir xil bo’ladi. Jinsiy shakllanishdan keyin qayta o’zaro munosabati tiklanadi. Erta yoshdagi bolalarda katta qon aylanish arteriya va venalari yorig’i yig’indisi bir biriga yakin (1:1), katta yoshdagi bolalarda bu nisbat 1:3, kattalarda 1:5 ga teng. Bolalarda kapillyar tizim, kattalarga nisbatan va mutloq keng, temperatura gomeostazi ushlashini qiyinlashtiradi.