O`zbekiston respublikasi sog`liqni saqlash vazirligi

Mashg’ulot maqsadi:
Barbitur kislota hosilalarining narkologik axamiyati, fizik va kimyoviy 
xususiyatlari, chinligini tahlil qilishda qo‘llaniladigan YUQX “skrining”
 
usulini o‘rganish
 
Laboratoriya mashg’ulotini bajarish davrida kutilayotgan natijalar:
Tahlil natijasiga qarab 
quyidagicha belgilanishi mumkin: barbitur kislota hosilalarini YUQX “skrining”usulida Rf 
qiymatlariga qarab xulosa qiladilar 
 
Laboratoriya mashg`ulotlarini o`tkazish uchun zarur asbob-uskunalar:
probirkalar, 
ajratgich voronkalar, reaktivlar, o’lchov kolbalari, tarozilar, pipetkalar, mikroskop, buyum 
oynachasi, chinni kosachalar, botiq chuqurchali buyum oynachasi, kolonka, xromatografik 
plastinka, UB-SF, yorituvchi reagentlar,ko‘rgazmali materiallarlar.
Laboratoriya jihozlari :
Maxsus laboratoriya vositalari bilan jixozlangan xona 
 
Barbitur kislota hosilalarini UB-nurlarini yutish spektrlari bo‘yicha aniqlash.
 
 
Biologik ob’yektlardan kislotali sharoitda ajratilgan xloroform uchirilib, qolgan qoldiq 5 
ml suvda eritilib, so‘ngra filtrlanadi. Olingan filtrat spektrofotometrni 10 mm kyuvetasiga 
solinib, ustiga bir tomchi 2 M ammiak eritmasi solinib (pH-10), uni UB-sohada nur yutish 
spektri 220-300 nm oralig‘ida o‘lchanadi. 
Bunda eritmada barbamil, barbital, fenobarbital, etaminal-natriy va boshqa barbituratlar 
bo‘lganda

max
= 240 nm ga teng nur yutish kuzatiladi.
Shu eritmaga 1-2 tomchi 2 M sulfat kislota eritmasi qo‘shilsa (pH=2), nur yutish 
maksimumi yo‘qoladi. So‘ngra yana shu eritmaga 1-2 tomchi 4 M natriy ishqori eritmasi 

---

132 
(pH=13) qo‘shilsa, yuqorida ko‘rsatilgan barbituratlarni nur yutish ko‘rsatkichi

max
= 260 nm 
da namoyon bo‘ladi. 
Barbituratlarning pH=2, pH=10, pH=13 muhitlarida formula tuzilishida qanday o‘zgarish 
sodir bo‘ladi, buni spektral tahlil uchun qanday ta’siri bor? Formulalarini yozib izohlang. 
Qon va peshobdagi barbituratlarning miqdorini aniqlash, ob’yektdan ajratib olingan barbituratlar 
muhitini ikki xil pH=13,0 va pH=10,0 sharoitda eritmaning optik ko‘rsatkichlarini

max
= 
260 nm to‘lqin uzunlikda o‘lchashga va ularning farqini hisoblashga asoslangan differensial 
spektrofotometriya usuli tavsiya etiladi. Ekstraksiya qilish paytida kislotali sharoitda xloroform 
qavatiga o‘tadigan barbituratlar bilan bir qatorda o‘tishi mumkin bo‘lgan yot moddalarning 
manfiy ta’siri darajasini kamaytirib, ayni spektrofotometriya usuli ancha aniq natijalar olishga 
yordam qiladi. Barbituratlar miqdorini aniqlashda, quyidagi formula asosida hisoblangan har 
bir modda uchun nur yutishning solishtirma koeffitsientidan foydalaniladi; 

