|
Yuqumli kasalliklar
Yuqorida qaydetilganidek isitmalashning aksariyatini yuqumli kasalliklar tashkil etishini nazarda tutgan xolda biz Respublikamizda uchraydigan ushbu xastaliklardagi isitmalash va unda UAV taktikasiga to‘xtalib o‘tamiz.
Hafta mobaynida tana harorati zinapoya shaklida 39-400 Sgacha ko‘tarilib, so‘ngra doimiy turdagi “tifoz status”li isitmalashga aylansa, lekin taxikardiya kuzatilmasa, kasallikning 8-9 kunlarida qorin va ko‘krakning yonbosh yuzasida qizg‘ish dog‘lar paydo bo‘lib ular bosganda yo‘qolsa, limfoadenopatiya, splenomegaliya hamda qonning umumiy taxlilida leykopeniya, neytropeniya, aneozinofiliya aniqlansa unda ushbu kasallikning yuqorida keltirilgan klinik va ob’ektiv manzarasi qorin tifi, A va V paratiflar ekanligi haqida ma’lumot beradi. Ularning qo‘zg‘atuvchisi salmonellalar bo‘lib, infeksiya manbayi - bemor yoki bakteriya tashuvchidir. Tarqalish yo‘llari – oziq – ovqat, ichimlik suvi va maishiy aloqalar.
Tashxislash: II xafta davomida qonni ekib qo‘zg‘atuvchini aniqlash; Vidal reaksiyasi (tif-paratifoz antigeniga agglyutinatsii); qon zardobida 1:200 nisbatda aralashgandagina reaksiya musbat hisoblanadi.
Davolash: levomitsetin kuniga 2,0 g (tana harorati tushgandan so‘ng to‘rt kun davomida u me’yorida saqlanguncha buyuriladi).
UAV taktikasi: bemorni yuqumli kasalliklar shifoxonasiga (bo‘limiga) yotqizish. Davolashning muhim tadbirlaridan biri bu bemorlarga to‘g‘ri parvarishni va yotoq rejimini tashkillashtirishdan iborat. O‘tirishga bemorlarga tana haroratining me’yorlashganining 7-8 kunlari, yurishga esa 10-11 kunlari ruxsat beriladi. Ularning terisi va og‘iz bo‘shlig‘ini tozalab yaxshi parvarish qilish talab qilinadi. Ich kelish ravonligini kuzatish, shifokor ruxsatisiz tozalovchi xuknalar qilish man qilinadi. Yengil xazm bo‘luvchi va yumshoq taomlar tavsiya qilinib, bemor sog‘aygan sari u kengaytirilib boriladi.
Tana harorati intermitirlovchi yoki doimiy, gektik 39 - 400S bo‘lib, bemor isitmaning paydo bo‘lgan vaqti soatini aniq bilsa, qaltirash, xolsizlik, bosh, bel qo‘l va oyoq og‘rig‘i, ishtahasizlikka shikoyat qilsa, xastalikning birinchi kuni teri oqimtir uning sezuvchanligi yuqori bo‘lsa, taxikardiya va xansirash. Ikkinchi kuni terida pushti rangda dog‘, keyinchalik gemorragik xar xil xajm va shaklda toshmaga aylansada ular polimorf bo‘lsa (ya’ni paydo bo‘lish vaqtlari har - xil bo‘lganligi uchun ular yangi gemorragikdan to nekrotikgacha ayrim xollarda esamurda dog‘lari) unda meningokokli infeksiya to‘g‘risida o‘ylash kerak. Bunday bemorlarni zudlik bilan shifoxonaga yotqizish shart.
Yuqori va o‘zoq davom etuvchi tana harorati (39-400 S), limfoadenopatiya, jigar, taloq va moyak kattalashishi, harakat tayanch tizimi zararlanishi, asab tizimining nevrit, polinevrit va radiqo‘lit shaklida yallig‘lanishi, qon taxlilida nisbiy limfotsitoz bilan leykopeniya, EChT oshishi brusellez kasalligiga xosdir. U infeksion-allergik kasallik bo‘lib, unga chalingan sut emizuvchi hayvonlarning ajralmalari va suti orqali yuqadi.
Tashxisi: teri ichiga allergik Byurne sinamasi; serologik tekshiruv (Rayt-Xeddelson reaksiya, brusellez antigeni bilan bog‘lanuvchi kripitatsiya reaksiyasi [RSK]).
Davolash: tetrasiklin (kunda 1.0 g), levomitsetin (kunda 2.0 g) yoki streptomitsin (kunda 1.0 g) 7-10 kun. Davolash kursi 2-3 marta takrorlanadi.
Ushbu kasallikka shubha bo‘lganda UAV bemorni yuqumli kasalliklar shifoxonasiga (bo‘limiga) yotqizishi lozim. Kasallikni oldini olish uchun hayvonlarni rejali ravishda muntazam veterinariya ko‘rigidan o‘tkazish va aholi o‘rtasida sanitariya- oqartuv ishlari olib borish kerak.
Sil kasalligi mavjud bo‘lgan o‘choqlarda yashovchi yoki so‘rab surishtirilganda oilasida, ish joyida ushbu xastalikka chalingan bemorlar borligi aniqlansa hamda yuqori isitmalash intoksikatsiya, xansirash, yo‘tal belgilari bilan boshlansa o‘pka silinin disseminirlangan, subfebrilli isitmalash, nisbatan qoniqarli ahvol, aksariyat xollarda uzoq davom etuvchi (oylab) balg‘amsiz yo‘tal bilan kechsa o‘choqli, isitmalash qon tuflash bilan birga kuzatilsa infiltrativ shakllari to‘g‘risida o‘ylash lozim.
Sil kasalligi to‘g‘risida batafsil ma’lumot ushbu mavzuga bag‘ishlangan ma’ruzada keng yoritilgan.
Uzoq to‘xtovsiz davom etuvchi gipertermiyaning sabablaridan biri sepsis hisoblanadi. Isitmalashning sepsisga xos turlari: gektik, kam hollarda doimiy, remittirlovchi yoki to‘lqinsimondir. Uning qo‘zg‘atuvchisi streptokokk, stafilokokk, esherixii, protey va boshqa qator omillar bo‘lishi mumkin.
Sepsisga xos belgilardan biri bemorda birlamchi infeksion o‘choq mavjudligi (har doim ham aniqlashning imkoni yo‘q) va undan qo‘g‘atuvchining qonga o‘tishi hamda zararlangan fagotsitlarda rivojlanishi (septitsemiya) xisoblanadi. So‘ngra ikkilamchi yiringli o‘choq shakllanadi (septikopiemiya). Sepsis ba’zan shok bilan asoratlanishi mumkin, unda yiringli o‘choqlarni barcha a’zolarga tarqalishi (jigar, o‘pka, bosh miya va boshqalar) kuzatiladi. Infeksiyaning birlamchi o‘chog‘i aniqlansa sepsis ikkilamchi deb ataladi, maboda u topilmasa birlamchi yoki kriptogen sepsis to‘g‘risida so‘z yuritiladi.
Sepsis qo‘zg‘atuvchisi teri (chipqon, terining tarqalgan yaralari va boshqalar), ayolllar jinsiy a’zolari kasalliklari va unda o‘tkazilgan muolajalar natijasida, urogen, otogen, kriptogen yo‘llar orqali tarqalishi yoki kasallik jarrohlik amaliyotidan keyin rivojlanishi mumkin.
UAV bemorda sepsis mavjudligiga shubha qilgan xollarda uni zudlik bilan ixtisoslashtirilgan bo‘limga (reanimatsiya) yotqizishi lozim.
Uzoq muddatli isitmalash 15-20% hollarda chegaralangan o‘choqli yallig‘lanish oqibatida paydo bo‘ladi. Bemorda yiringli jarayon o‘chog‘i aniqlansa isitmalash sababini tashxislash qiyinchilik tug‘dirmaydi. Lekin ayrim xollarda yiringli o‘choqni topishni imkoni bo‘lmasada (paranefrit, diafragma hamda jigar osti abssessi va boshqalar) remmitirlovchi isitmalash va yiringli jarayonga xos bo‘lgan leykotsitozni mavjudligi uni borligidan dalolat beradi.
Shuningdek isitmalashga yurak qon-tomir tizimi (yurak anevrizmasi, tromboflebit), ko‘krak qafasi (o‘pka abssessi va gangrenasi, yiringli bronxoektazlar, plevra empiemasi) va qorin bo‘shlig‘i (bakterial peritonit, virusli gepatit, o‘tkir va surunkali xolesistit, jigar, jigar osti, diafragma hamda toz sohasi abssesslari), siydik chiqarish yo‘llari (o‘tkir va surunkali pielonefrit, apostematoz nefrit, buyrak karbunqo‘li va sili, paranefrit) kasalliklarida, prostatitlarda, teri, teri osti yog‘ va suyak to‘qimasining infeksiyalarida (in’eksiya keyin xosil bo‘lgan infiltratlar, abssesslar hamda flegmonlar), yotoq yaralari, tish va jag‘ infeksiyasida (jag‘ osteomielitlari) ham sabab bo‘ladi.
Umumiy amaliyot vrachi birinchi navbatda isitmalashni qanday tabiatli ekanligiga shubhalanib shunga ko‘ra laborator – asbobiy tekshiruvlarni o‘tkazib uni tasdiqlashi lozim.
«Akliy Xujum» nomli ish uyinini o‘tkazish uslubi
"Akliy xujum" usuli.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
