|
Gentiana Olivieri Griseb o‘simligining kimyoviy tarkibi va tibbiyotda ishlatilishi.
Gentiana olivieri Griseb. yer usti qismlarida (gullash bosqichida) 0,67% alkaloidlar mavjud. Ushbu turdan 9 ta alkaloidlar ajratilgan va aniqlangan: gentsianin, gentsiananin, gentsianain, gentsianadin, gentsioflavin, gentsiotibetin, oliverin, oliveramin, oliveradin, shuningdek, glikozidlar, taninlar va smolalar. Quyidagi ikki turining ildizi va yer ustki qismi ishlatiladi: Sariq erbaho (Gorechavka jeltaya) ildizi tarkibida achchiq glikozidlar (gentsiopikrin va boshqalar), alkaloidlar, flavonoidlar, trisaxarid va boshqa moddalar bor. Gentiana Olivieri L oʼsimligining yer ustki qismida asosiy taʼsir qiluvchi moddalari alkaloidlar, flavanoidlar va achchiq glikaziddan iborat. Maxalliy oʼsadigan oʼsimlik achchiq glikozidlar miqdori qoʼyidagicha: 1:20000 barglari, 1:2500 va 1:5000 poyalarida mavjud. Maxalliy oʼsimlikning yer ustki qismidan 0.35% summa alkaloidlar ajratib olingan. Ushbu summa alkaloidlar gentsianin, gentsiananin, gentsiflavin, gentsianain, gentsianadin, gentsiotibetin, oliverin, oliveridin, oliveramin va undan tashqari flavanoidlar vitaminlar, achchiq glikozidlar, uglevodlar mavjud.
Ilmiy tibbiyot amaliyotida Gentiana olivieri Griseb. damlamasi ishtaha ochuvchi sanaladi va ovqat hazm qilishida yordam berganligi tufayli oʼt haydovchi vosita sifatida tavsiya etiladi. Bu achchiq damlamalar va achchiq ishtaha ochuvchi yigʼmalarning bir qismidir. Oʼrta Osiyo xalq tabobatida ildizlarning qaynatmasi yoʼtal, radikulit, tana ogʼrigʼi va gonoreya, ishtaha yoʼqligida, ich qotishi va ichak boʼshashganligida qoʼllaniladi. Bolalarning teri kasalliklarida oʼtining qaynatmasida choʼmiltiriladi. Yer usti qismi choy shaklida terlatuvchi, oʼt haydovchi va ovqat hazm qilishini stimullovchi vosita sifatida ishlatiladi. Yer usti qismlaridan olingan kukuni yaralarni tuzatish uchun ishlatiladi.Ildizi qaynatmasi va quyuq ekstrakti ishtaha ochish va ovqat hazm boʼlishini yaxshilash uchun hamda oʼt haydovchi vosita sifatida qoʼllaniladi. Gentiana olivieri Griseb ning yer ustki qismi tarkibida achchiq glikozidlar, alkaloidlar va boshqa moddalar bor. Yer ustki qismining qaynatmasi xalq tabobatida ishtaha ochish, ovqat hazm boʼlishini yaxshilash hamda bezgak, tish ogʼrigʼi kasalliklarini, chipqon va shishlarni davolash, milkdan qon oqqanda ogʼiz chayish uchun ishlatiladi. Ilmiy tibbiyotda erbahoning yana besh turining yer ostki aʼzolari ishtaha ochish, ovqat hazm qilishni yaxshilash va oʼt haydovchidir. Gentianning terapevtik ta'siri, asosan, ildizlardagi achchiq glikozidlarning (gentiopekrin va boshqalar) tarkibiga bog'liq bo'lib, ular oshqozon-ichak traktining sekretsiyasini va motor funktsiyasini rag'batlantiradi, ovqat hazm qilish va assimilyatsiya qilishni yaxshilaydi. Terapevtik ta'sir zaiflashganda odatdagi sekretsiyaga qaraganda kuchliroq bo'ladi. Shuning uchun gentian ildizlari sekretsiya faoliyatining surunkali kasalliklarida samaraliroq bo'lib, stimulyatorlarni tatib ko'rish uchun qo'zg'aluvchanlikni oshirish, sekretsiya va oshqozon-ichak traktining motor funktsiyasini rag'batlantirish. Gentian preparatlarining rezorbtiv ta'siri ahamiyatsiz va ovqat hazm qilish leykotsitozining biroz ortishi bilan ifodalanadi. Ularning oshqozon-ichak traktiga to'g'ridan-to'g'ri ta'siri zaif bo'lib, oshqozon va ichak shilliq qavatining engil tirnash xususiyati bilan ifodalanadi, natijada engil giperemiya, ovqatning oshqozondan ichakka o'tishi tezlashadi.
Xalq tabobatida gentian ildizi o'rta asrlardan beri ko'plab jiddiy kasalliklarni (o'lat, o'pka sili va boshqalar) davolash uchun, shuningdek, ishtahani rag'batlantirish, xoleretik vosita sifatida ishlatiladi. Evropada u oshqozon-ichak trakti kasalliklari uchun birinchi dori hisoblangan. Oshqozonda buzilishlar va og'irlik hissiyotlarini davolash uchun yangi ildizlardan damlamasi tayyorlangan va anoreksiya uchun buyurilgan. Xalq tabobatida ildizi og‘iz orqali kislotali va o‘ta kislotali gastrit, meteorizm, jigar va o‘t pufagi kasalliklarida, gelmintlarga qarshi vosita sifatida, revmatizm, artrit, allergiya, bezgakda, yo‘talga qarshi vosita sifatida, dizenteriya, sariqlik, yurak kuyishi, iskorbitda, ko‘paytirish uchun ishlatilgan. tuyadi, kolik bilan kurashish, ich qotishi. Qaynatmalar tashqaridan ham qo'llaniladi - oyoqlarning terlashi bilan va jarohatni davolovchi vosita sifatida. Bundan tashqari, bolgar xalq tabiblari o't pufagi, jigar va anemiya kasalliklari uchun gentiandan foydalanishni tavsiya qiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
