O‘zbekiston respublikasi sog‘liqni saqlash vazirligi toshkent farmatsevtika instituti sanoat farmatsiyasi fakulteti

Miqdoriy aniqlash
Dorivor o'simlik materiallarida polisaxaridlar miqdorini aniqlash quyidagi bosqichlarni o'z ichiga oladi:
1) xomashyodan polisaxaridlarni ajratib olish;
2) polisaxaridlarni miqdoriy aniqlash.
Polisaxaridlar miqdorini aniqlash uchun bir qancha usullardan foydalaniladi.
Gravimetrik usul. Bu usul xomashyodan polisaxaridlarni ajratib olish, ularni cho’ktirish va keyinchalik olingan cho’kma massasini aniqlashga asoslangan. Farmakopeyal tahlilda polisaxaridlarning tarkibi chinor barglarida, uch tomonlama ketma-ketlikdagi o'tlarda, laminariya tallusida gravimetrik tarzda aniqlanadi.
Seriyadagi o'tlardagi polisaxaridlarni miqdoriy aniqlash usuli (Herba Bidentis, DF XIII). Xom ashyoning analitik namunasi 0,5 mm elakdan o'tadigan zarracha hajmiga qadar eziladi. 10 g ga yaqin maydalangan xom ashyo 250 ml sig’imli kolbaga solinadi, 100 ml suv qo’shiladi, kolba qayta oqim kondensatoriga biriktiriladi va elektr pechkada 30 daqiqa aralashtirib qaynatiladi. Suv bilan ekstraksiya har safar 30 daqiqa davomida 100 ml bilan yana 4 marta takrorlanadi. Suvli ekstraktlar 5000 rpm tezlikda 10 minut davomida sentrifugalanadi va diametri 66 mm bo'lgan shisha voronkaga solingan 5 qatlamli doka orqali 500 ml hajmli o'lchov kolbasiga tushiriladi va suv bilan oldindan namlanadi. Filtr suv bilan yuviladi va eritmaning hajmi suv bilan belgiga (A eritmasi) moslashtiriladi.
25 ml A eritmasi sentrifuga naychasiga solinadi, 75 ml 95% li spirt qo`shiladi, aralashtiriladi, suv hammomida 60°C haroratda 5 minut qizdiriladi.30 daqiqadan so'ng, tarkib 5000 rpm tezlikda 30 daqiqa davomida santrifüj qilinadi.
Supernatant suyuqlik vakuum ostida 13-16 kPa qoldiq bosim ostida 100-1050S haroratda doimiy og'irlikda quritilgan diametri 40 mm bo'lgan POR-16 shisha filtri orqali filtrlanadi. Keyin cho‘kma miqdoriy jihatdan bir xil filtrga o‘tkaziladi va 15 ml 95% li spirt va suv aralashmasi (3:1) bilan yuviladi. Cho'kma bilan filtr avval havoda, so'ngra 100-105⁰C haroratda doimiy og'irlikda quritiladi.
Polisaxaridlarning mutlaq quruq xom ashyo bo'yicha tarkibi foizda (X) quyidagi formula bo'yicha hisoblanadi:
(m₂ -m₁)*500*100*100
Х =
M*25* (100- w)
bu yerda, m₁ - filtrning massasi, g; m₂ - filtrning cho'kindi bilan massasi, g; w - xom ashyoni quritish paytida massa yo'qolishi, %.