O’zbekiston Respublikasi Sog’liqni saqlash Vazirligi Toshkent Farmatsevtika Instituti Farmatsiya Fakulteti Farmatsevtik Kimyo kafedrasi Farmatsevtik Kimyo fanidan kurs ishi mavzu: Benzosulfon kislotasi amidlari tahlili Toshkent-2021 Reja

Og‘ir metall tuzlari yordamida aniqlash

Sulfanilamid preparatlarining chinligini og‘ir metall tuzlari, jumladan, mis sulfat, kobalt xlorid, temir (III) xlorid yordamida aniqlash farmatsevtik tahlilda muhim o‘rinni egallaydi. Ulaming ko‘pchiligini mis sulfat eritmasi ta’sirida turli rangga bo'yalgan birikmalar hosil qilishi bo‘yicha aniqlashni Farmakopeya maqolalari tavsiya qiladi. Preparatlaming natriyli tuzlarini aniqlashda ulami bevosita suvda eritib, so‘ngra unga tegishli og‘ir metall tuzining eritmasi qo’shiladi. Sulfanilamidlarning suvda erimaydigan kislota shaklidagilarini esa avval natriy gidroksid eritmasi ta’sirida eruvchan tuziga o'tkazib, so‘ngra reaktiv qo‘shiladi. Tarkibida geterosiklik halqa saqlovchi sulfanilamid preparatlar, jumladan, norsulfazol, etazol, sulfazin, sul- fadimezin, sulfapiridazin va boshqalar mis va kobalt tuzlari bilan tur¬li rangga bo‘yalgan ichki kompleks birikma hosil qiladi. Uni mis (II) sulfat bilan norsulfazol o’rtasidagi reaksiya misolida quyidagicha ifodalash mumkin:

O‘z tarkibida alifatik xususiyatli radikal saqlagan sulfanilamid preparatlarining ko‘pchiligi og‘ir metall tuzlari bilan turli rangdagi oddiy tuzlar hosil qiladi. Reaksiyani sulfasil-natriy misolida quyidagicha ifodalash mumkin:

Sulfanilamid preparatlarining og‘ir metall tuzlari bilan bergan rangli birikmalari, ularning ba’zilarini bir-birlaridan farqlashga imkon beradi. Ayniqsa, bu ularning mis (II) sulfat bilan bo‘lgan reaksiyalarida yaqqol ko‘rinadi.

№	Preparatning nomi	Reaktivlar va reaksiyaning natijasi
		Cu(SO4)2 eritmasi	CoCl2 eritmasi	H2O2 va FeCl3 eritmasi
1.	Streptotsid	Och yashil va biroz havo rangli cho’kma	Ko’kimtir-havo rangli cho’kma	Qo’ng’ir chokmaga
2.	Eruvchan streptotsid	-	-	-
3.	Urosulfat	Och yashil rangli cho’kma	-	Tezda qo’ng’ir cho’kmaga o’tib ketuvchi qizil-jigar rangli birikma
4.	Sulgin	-	-	Sekin-asta qo’ng’ir cho’kmaga o’tib ketuvchi qizil-jigar rangli birikma
5.	Sulfasil-natriy	Yashil-havo rangli cho’kma	-	Qo’ng’ir rangga o’tib ketuvchi qizil rangli birikma
6.	Norsulfazol	Xira binafsha rangli cho’kma	Och binafsha rangli birikma	Qo’ng’ir rangli birikma
7.	Etazol	Qora rangga o’tib ketuvchi yashil rangli cho’kma	Oq cho’kma	Qo’ng’ir rangli birikma
8.	Sulfazin	Biroz turish natijasida xira binafsha rangga o’tib ketuvchi yashil cho’kma	Och binafsha rangli cho’kma	Och jigar rangli birikma
9.	Sulfadimezin	Tezda qovoq rangga o’tib ketuvchi sarg’ish-yashil cho’kma	Qizg’ish-och binafsha rangli cho’kma	Qo’ng’ir rangli cho’kma
10.	Sulfapiridazin	Och yashil rangli cho’kma	Pushti rangli cho’kma	Cho’kma va eritma yashil-qo’ng’ir rangga bo’yaladi
11.	Sulfamonomet- oksin	Yashil rangli cho’kma	Pushti rangli cho’kma	Sarg’imtir- pushti rangli birikma
12.	Sulfadimetoksin	Yashil cho’kma	Och binafsha rangli cho’kma	Och jigar rangli birikma
13.	Sulfalen	Yashil-havo rangga o’tib ketuvchi xira yashilroq cho’kma	Oq cho’kma	Qo’ng’ir rangli birikma
14.	Salazodimetoksin	Yashil-sarg’imtir cho’kma	-	-