|
AYOLLAR VA BOLALARGA TIBBIY YORDAM
KO'RSATISHNI TASHKIL ETISHNING O’ZIGA XOS
XUSUSIYATLARI
Maqsad:
- talabalarni onalik va bolalikni muhofaza qilish asosiy masalalari bilan
tanishtirish;
- onalikni muhofaza qilish muassasalari (tug’ruqxona, ayollar
maslaxatxonasi va boshqalar) tarkibi, masalalari, nizomi, ko'rsatkichlari
bilan tanishtirish;
- bolalikni muhofaza qilish muassasalari tarkibi, masalalari, nizomi,
ko'rsatkichlari bilan tanishtirish.
Mazmuni
Ayollar va bolalar salomatligini muhofaza qilish - butun mamlakat aholisi
Salomatligini saqlash va mustahkamlashning garovidir. Salomatlik bolalikdan
qo’yib boriladi, bolalar salomatligi holati qanday ko'rsatkichlardan aniqlanishi,
kattalar va butun aholining salomatligi undan ko’p miqdorda bog’liq. Bolalar
salomatligiga, ayniqsa xayotining birinchi yillarida ayol-onalar salomatligi sezilarli
ta'sir qilishini yoddan chiqarmaslik lozim. Ijtimoiy-gigiena tanlov tadqiqotlar
natijalari ko'rsatishicha, bolalar salomatligining taxminan 25-30% onalar
salomatligi bilan, uning intizomlilik harakteri na faqat xomiladorlik va tug'ish
davrida, balki xomiladorlikgacha bo'lgan davr bilan belgilanadi. Antiqa faylasuf
Likrug "xalk boyligi sog'lom ayol tanasida yashiringanligiga" tasodifan iqror
bo'lmagan.
Ayollar va bolalar Salomatligini saqlash va ko'paytirishda Sog'liqni saqlash
tizimi tarkibida maxsus tuzilgan - onalik va bolalikni muhofaza qilish (OBMK)
tizimiga alohida e'tibor qaratiladi.
Regionda bolalar tug'ilishini ortib borishi yoki kamayishi, aholining yosh
tarkibi o’zgarib borishi, to'liq bo'lmagan oiladagi bolalar sonining ortib borishi,
nikoxsiz tug’ilayotgan bolalar sonining ko'payishi bilan kechadigan demografik
holatlarda onalik va bolalikni muhofaza qilish tizimining o’rni yanada ortib
boradi.
OBMK faoliyatining masalalaridan biri ayollarning kasbiy faoliyati va uning
ijtimoiy roli ona va turmush o’rtoq o'rtasidagi salbiy ta'sir qarshilikni cheklash va
tugatishdan iborat. Hozirgi vaqta O'zbekistonning turli soxalarida taxminan 40-
50% atrofida ayollar mehnat qilishmoqda.
Rivojlanayotgan mamlakatlarda bu ko'rsatkich (Siriya, Yegipet)-3-17%,
(Tunis, Kosta-Rika, Venesuela) -23-26% va (Fillipin, Janubiy Koreya, Tayland) -
36-44% ko’rsatmoqda.
126
Ayollarning jamoat ishlab chiqarishdagi bandlik darajasi tabiiyki oliy o’quv
yurtlarida ta'lim olayotgan talabalar tarkibida o’z aksini topadi. Quyidagiga ko'ra,
mehnat jarayonida bandlik darajasi yuqori mamlakatlarda o’quv yurtlarida ta'lim
oluvchi ayollar nisbatan yuqoriligi kuzatilmoqda.
Ayollarning ishlab chiqarishda jamoat ishlari bilan bandligi juda baland va
pasayish tendensiyasi ega emas. Bundan tashqari tan olish kerakki, ayollarning
katta qismi psixologiyasi o’zgargan, shu sababli ular o’zlarini ishdan tashqarida
tasavvur qila olmaydilar. Ko’pchilik ishlaydigan ayollar oiladagi mavqelarini
oshirish, erkak bilan mustaqil va teng sharoitda bo'lish uchun o’z ishlarini asosiy
deb xisoblaydilar.
Shu bilan bir qatorda unutmaslik kerakki, ayollar kasbiy faoliyatda
ishtirokidan tashqari, erkaklardan farqli ravishda vaqtlarining ancha qismini uy
ishlariga sarflaydilar. Kuzatuv natijalari ko'rsatishicha, ayollar bir xaftada o’rtacha
30 soat uy mehnatiga sarflaydilar, bu esa erkaklarga nisbatan 2-2,5 barobar ko’p.
Chunonchi, bola qancha kichik va ko’p bo’lsa ayollarning bola tarbiyasiga
shuncha ko’p vaqt talab qilinadi, shu sababli uning uy xo'jaligini yuritishga ko’p
vaqti sarflanadi, bo’sh vaqti esa kam bo’ladi. Shuning uchun, jamoat ishlab
chiqarishida band bo'lmagan ayollarning 30%, ishlaydigan ayollarning 20% to'liq
ish kuni bo'lmagan yoki alohida jadval bo'yicha ishlashni xoxlaydilar. Tabiiyki,
imkon qadar qisqartirilgan ish kunini alohida va maktab yoshdagi bolali ayollar
istaydilar.
Ayol va onalarning o’ta qiyin sharoitlarini xisobga olgan xolda, ishlab
chikarish jarayonidagi ishtiroklarini onalik vazifalari bilan qo’shib olib borishlari,
o’sib kelayotgan avlodni Saqlash va mustahkamlash maqsadida onalik va
bolalikni muhofaza qilish davlat tizimi tuzilgan. Bunday tizim mavjudligi, nafaqat
ayol-onalar va ular farzandlarining salomatligini ta'minlaydi, balki butun mamlakat
aholisi salomatligini shakllanishida asos bo'lib hisoblanadi.
Onalik va bolalikni muhofaza qilish tizimi o’z ichiga ayol-onalar va
bolalarni ijtimoiy va iqtisodiy huquqlarini kafolatli ta'minlash, ayollar va bolalarga
tibbiy yordam ko'rsatish uchun Sog'liqni Saqlash moddiy-texnika bazasini yaratish
va bu tizim uchun xodimlar tayyorlashni qamrab oladi. Ayol-onalar va bolalarga
kafolatli huquqlarni mavjudligi ayollarga qulayliklar yaratadi va davlat tomonidan
bolalar tarbiyasiga g’amxo’rligini ta'minlaydi. Ayollarga yaratilayotgan
qulayliklarning muhim asosi bo'lib, ularni jamoat ishlab chiqarish sohasiga jalb
etishdir, bu esa ularga iqtisodiy mustaqillik yaratadi, madaniy darajasini
yuksalishiga yordam beradi.
Ishlab chikarish munosabatlari qiziqishlarini ayollar salomatligi va ular
farzandlari xotirjamligi bilan bog'liqlikda bezarar tashkil qilish uchun bir qator
xukumat qarorlari ishlab chiqildi va chop etildi.
Bundan tashkari O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasining bir qator
qarorlari asosida tibbiyot muassasalari ishini yaxshilash: tug’uruqxonalar, ayollar
maslaxatxonalari hamda ayollar va bolalarga xizmat ko'rsatuvchi boshqa
ixtisoslashgan muassasalar ishini yaxshilash borasidagi masalalarni xal qiluvchi
maxsus ishlab chiqilgan dasturlar tasdiqlandi.
127
Do'stlaringiz bilan baham: |
