O’zbekiston respublikasi sog’liqni saqlash vazirligi tibbiy ta’limni rivojlantirish markazi toshkent tibbiyot akademiyasi

GERONTOLOGIYA FANI ASOSCHILARI VA RIVOJLANISH TARIXI 
Inson organizmida tug’ilishdan to o’limiga qadar uzluksiz morfologik, ximiyaviy, 
fiziologik, psixologik o’zgarishlar kuzatiladi. Qadimdan olimlar qarish sabablari va 
umrboqiylik sirlarini ochishga uringan, bu haqda falsafiy bahs, munozaralar yuritgan. 
Uning ildizlari juda qadimdan boshlangan bo’lib, qadimiy xitoy va hind olimlari asarlarida, 
Gippokrat to’plamlarida hamda Ibn Sinoning "Tib qonunlari"da o’z aksini topgan. 
Qarilik muammolari bo’yicha I.I.Mechnikov, A.A.Bogomoles, I.P.Pavlov, A.V. 
Nagorniy, I.V.Davidovskiy va boshqa olimlar jiddiy ilmiy izlanishlar olib borishgan. I. I. 
Mechnikov qarish jarayonini hujayralararo muntazam aloqalarning buzilishi va organizmda 
intoksikatsiya oqibatida metabolitlarning to’planishi bilan bog’lagan. I. P. Pavlov esa oliy 
nerv faoliyatidagi o’zgarishlarning qarish jarayoniga ta'sirini o’rgangan. A.A. Bogomoles 
qarish jarayonini biriktiruvchi to’qima strukturasi va funksiyasining buzilishi hamda undagi 
oqsillarning ximiyaviy kolloid holatining buzilishi bilan izohlaydi. A.V.Nagorniyning 
fikricha, qarish - hujayra sitoplazmasining o’z-o’zidan yangilanishining so’nishiga bog’liq. 
Respublikamizning yetuk olimlaridan biri bo’lgan professor R.M. Nurmuhammedovning 
yoshi ulg’aygan kishilardagi oshqozon-ichak tizimi kasalliklarini jarrohlik yo’li bilan 
davolash muammolari ustida olib borgan ilmiy ishlari diqqatga sazovordir.
Xo’sh, umuman, qarilik davrini qanday aniqlash mumkin 1963-yil Kiyevda 
o’tkazilgan Butun Dunyo Sog’liqni Saqlash tashkilotlarining qarilik jarayoni haqidagi 
seminarida qabul qilingani bo’yicha: 
45 yoshdan 59 yoshgacha – o’rta yoshlilar; 
60 yoshdan 74 yoshgacha - keksalar; 
75 yoshdan 89 yoshgacha - qariyalar; 
90 yosh va undan katta yoshdagilar – uzoq umr ko’ruvchilar deb hisoblanadi. 
 
 
GERONTOLOGIYADA HAMSHIRALIK FAOLIYATINING O’ZIGA XOS