O’zbekiston respublikasi qurilish vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti qurilishni boshqarish fakulteti «Shahar qurilishi va xo’jaligi»

Tomlar va tom qopmalari.
Binoni ustki qismini tashqi muhitdan tomlar va yopma himoya qiladi.
Tomlar shakli, nishablarning qanday qiyalikda bo'lishi binoning tarxdagi o'lchamlariga va ko'rinishiga, tom yopmasining materialiga, suvni tushirish usuliga, iqlim sharoitiga, texnika-iqtisodiy sharoitlariga hamda bino arxitekturasiga oid mulohazalarga bog'liqdir. Tom va tom yopmalarning shakli bir nishabli va ikki nishabli bo'ladi. Shuningdek to'rt nishabli, ikki nishabli, va boshqa hil tomlar ham bo'ladi.
Nishablar gorizontal kesishib konyok hosil qiladi. Tomlar ikki nishabli bo'lganda devorning yuqori uchburchak qismi peshtoq (fronton) deb ataladi.
Nishablarning bir-birini qiya holda kesib o'tishidan turtib chiqqan burchak qovurg'a (rebro) yoki ichkariga kirgan burchak yondova hosil qiladi. Bir tomning hamma nishablari, odatda, bir hil qiyalikda bo'lishi kerak.
Tom va yopma tomlarning shakli imkoniyat darajasida oddiy bo'lishi va imkon boricha yondovasiz bo'lishi kerak, chunki yondova tomning mustahkam qismi hisoblanadi va doimiy tekshirib, qarab turishni talab qiladi.
Tom va yopma tomlar nishablarining qiyaligi nishab qiyaligi bilan gorizont orasidagi uning gorizontal holatiga nisbati bilan, ya'ni protsentlarda (10%-25%) gacha kasrlarda ifodalangan qiyalik burchagining tangensi bilan o'lchanadi.
Tom va yopma tomlar qiyaligiga qarab ikki guruhga bo'linadi:
- qiyaligi 45 % va undan ortiq bo'lgan nishab tomlar;
- qiyaligi 10 dan 25 % gacha bo'lgan chordoqli tomlar.
Tom yopmalari binoning boshqa qismlaridan fakrli o'laroq doimiy ravishda tashqi ta'sirlar ostida ishlaydi.
1. Doimiy ta'sir etuvchi vertikal kuchlar;
2. Vaqtincha (qor, yomg'ir va x.k.) ta'sir etuvchi vertikal kuchlar;
3. Shamol ta'siri;
4. Chordoqdagi havoning surilishi
5. Muhit namligi
6. Muhit xarorati
7. Quyosh radiyatsiyasi
8. Muxitdagi kimyoviy birikmalarning ta'siri;
9. Issiqlik oqimi;
10. Bug' diffuziyasi.
Tom va tom yopmalari quyidagi talablarga javob berishlari kerak:
- mustahkamlik
- tashqi muhit ta'siriga chidamlilik
- uzoq muddat xizmat qilish
- iqtisodiy talablar
Turar-joy binosida chordoqli tomlardan iborat.
Turar-joy binosi tom qoplamasi tekislovchi qatlam, issiqlikda himoya qatlami va profnastil tunikadan iborat.