O’zbekiston respublikasi qishloq va suv xo’jaligi vazirligi toshkent irrigatsiya va melioratsiya instituti

Qisqacha xulosalar 

---

36 
Ishlab chiqarish jarayonida yerning o’rnini hech narsa bosolmaydi, chunki uni yangitdan 
yaratib bo’lmaydi va uning hudud jihatidan cheklanganligi undan oqilona foydalanish 
zaruriyatini yanada oshiradi. 
Ko’p asrli amaliyot shuni ko’rsatadiki yerdan to’g’ri foydalanganda tuproq unumdorligi 
pasaymaydigina emas, balki inson mehnati tufayli ortib ham boradi. Mamlakatda ishlab 
chiqariladigan qishloq xo’jalik mahsulotlarining 90 foizidan ko’prog’i sug’oriladigan yerlarga 
to’g’ri keladi. Bu o’z navbatida sug’oriladigan yerlardan foydalanish samaradorligini yanada 
oshirishni talab qiladi. 
Melioratsiya hisobiga yangi yerlar o’zlashtirilishiga qaramay haydaladigan maydonlar 
ko’paymayotir. Bu narsa haydaladigan yerlardan boshqa ehtiyojlar uchun foydalanish, boshqa 
kategoriyalarga o’tkazish tafayli sodir bo’lmoqda. 
Tuproq turlari o’z tabiiy belgilari va xususiyatlariga ko’ra bonitirovka qilib boriladi. 
Bunda baholash 100 ballik tizim bo’yicha o’tkaziladi. Tuproq bonitirovkasi va uni iqtisodiy 
baholash yerning unumdorlik qobiliyatini aniqlashning yagona jarayoni hisoblanadi. Iqtisodiy 
baholash yer resurslaridan ularning potentsial imkoniyatlarini hisobga olgan holda samarali 
foydalanishga qaratilgandir. Bunday baholashni qiyosiy baholash deyiladi. Yerni iqtisodiy 
baholash ma’lumotlari asosida kadastr kartalari tuziladi. Yerdan foydalanish samaradorligini 
oshirish unga ishlov berishni yaxshilash hisobiga uning ball bonitetini oshirib borishga bevosita 
bog’liqdir. 
Qisqacha xulosalar 
Melioratsiyaning asosiy roli shundaki, u tuproq bilan suv, o’simlik bilan atmosfera 
o’rtasidagi o’zaro bog’liqlik murakkab kompleksini optimal hal qilishga, ya’ni asosiy ishlab 
chiqarish vositasi bo’lgan yerning tubdan yaxshilanishiga qaratilgandir. 
Yerlarni melioratsiyalash - qishloq xo’jaligini intensivlashning asosiy kapital 
yo’nalishidir. Melioratsiya yerdan foydalanish samaradorligini oshirib, dehqonchilikni 
intensivlash chegalarini kengaytiradi, qishloq xo’jaligini intensivlashning boshqa omillari 
oshishi uchun sharoit yaratadi va bu bilan dehqonchilik madaniyati yuksalishiga yordam 
beradi. 

---

37 
Mamlakatimizda sug’oriladigan yerlar haydov yerlari va ko’p yillik daraxtlar 
maydonining 10 foizini egallagan bo’lib, dehqonchilik yalpi mahsuloti qiymatining 94 foiziga 
yaqinini beradi. Melioratsiyalash ishlariga katta miqdorda mablag’ ajratilishi bilan bir vaqtda, 
melioratsiyalangan yerlarning bir foizga yaqini har yili foydalanilmay qolmoqda. 
Keyingi yillarda respublikadagi sug’oriladigan yerlarning 50 foizdan ko’prog’i 
meliorativ holati yomonlashgan yerlarga aylanib qolmoqda, sho’r bosgan yerlarning ulushi 
yildan yilga ko’payib bormoqda.