O’zbekiston respublikasi qishloq

Hinayana oqimi ( sanskritda hinayana – kichik arava) halos bo’lishning tor yo’li bo’lib, bunda dindor dunyoviy hayotdan voz kechadi va rohiblikni qabul qiladi. Rohiblar nirvanaga erishishning individual yo’lidan borib, arxatlar (sanskritda arhat – avliyo, nirvanaga erishgan rohib degani) darajasiga erishadilar. Arxatlar nirvanaga erishib, ruhning qayta tug’ilishini to’xtatgan avliyolardir.

Mahayana oqimi (sanskritda mahayana - katta arava, buyuk yo’l degani) halos bo’lishning keng yo’lidir (asosan Hindistondan iashqarida tarqalgan). Bodxisatvaning (sanskritda – uning mohiyati bilimdir degan ma’noni anglatadi) murabbiyligida dunyoviy kishi ma’naviy poklanish qoidalariga amal qilsa, nirvanaga erishishi mumkin. Bu yo’lni tanlagan odam quyidagi axloq qoidalari (pancha-shila)ga amal qilishi lozim:

• 
  jonzotlarni o’ldirmaslik;
  
• 
  o’g’rilik qilmaslik;
  
• 
  zino qilmaslik;
  
• 
  yolg’on gapirmaslik;
  
• 
  ehtiroslarni qo’zg’atuvchi ichimliklarni iste’mol qilmaslik.
  

3. 
   Chan-buddizm – Xitoyda tarqalgan buddaviyligning nomi (VI-X asrlarda gullab-yashnagan). Mahalliy diniy qarashlar bilan muloqat natijasida daosizm ta’limotining muhim jihatlarini aks ettiruvchi chan-buddaviylik ta’limoti vujudga kelgan. Chan – fikrni to’plab olish, diqqatni qaratish, meditatsiya qilish degan ma’nolarni anglatadi. Ta’limoti: Hayotning asosiy maqsadi kishining ruhan moddiy dunyo bilan uzviy qo’shilishi, meditatsiya bilan shug’ullanish vositasida Halos bo’lib, Budda bilan qo’shilib ketish, harakatsizlik yordamida o’z ichki mohiyatini o’zgartirish.
   
4. 
   Vajrayana yoki tantrizm (lot. tilida tantra – ilohiy matn, magiya) – bu yo’nalishning ta’limoti vedalar bilan bog’liq. Yogalar faoliyatining asosida tantrizmning insonlarning ichki energetik zahirasi haqidagi ta’limoti yotadi. Tantrizm ta’limotiga ko’ra kosmos bilan jism, tananing birligi borliqning energetik ibtidosini tashkil qiladi. Insonning o’zi mikrokosmos bo’lib, uning tanasi samoviy jismlarning tuzilmasi bilan bir xildir.¹³ Tantrizm ta’limoti lamaizmga katta ta’sir ko’rsatgan.
   
5.