O'zbekiston respublikasi prezidenti huzuridagi davlat va jamiyat qurilishi akademiyasi

Ziyoev Hamid.
Turkistonda Rossiya tajovuzi va hukmronligiga qarshi 
kurash. 82-bet.
: O'sha joyda. 83-bet.
52
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Uzoq yillardan beri qozoqlaming mustaqilligi uchun jang qilayotgan 
Kenesari Qosimov harakati keng quloch yoydi. Xiva xoni unga doimo 
madad berib turdi.
Kenesari Qosimov o'zaro nizolar oqibatida oMdirilgach, uning 
20.000 kishilik tarafdorlarining ko'pchiligi Qo'qonga, bir qismi 
Xiva xonligi hududiga o ‘tib ketgan edi. Bu qozoqlar endi Rossiya 
asoratida qolgan birodarlariga yordam berish uchun vaqti-vaqti 
bilan rus qo‘shinlariga hujumlar uyushtirib turdi. Bu hujumlar asta- 
sekin bosqinchilarga qarshi partizanlik urushiga aylana boshladi. 
Sankt-Peterburgning hukmron doiralari uchun esa bunday harakat 
kelgusi rejalarini puchga chiqarish xavfini tug‘dirardi. Xiva qozoqlar 
mustaqilligi qalqoniga aylandi. Chindan ham xonlik o ‘zbek va qozoq 
yigitlarining bosqinchilarga qarshi kurashini har taraflama quw at- 
ladi. Shunday vaziyat vujudga keldiki, endilikda Xiva butun Osiyoda 
Rossiyaning jiddiy raqibi sifatida tanila boshlandi.
Rossiya podshosi Nikolay I Xiva xonligini bosib olish uchun 
katta tayyorgarlik ko'rish haqida farmon chiqardi. Bu haqda harbiy 
vazir graf Chemishev 1840 yil 30 yanvarda Orenburg general- 
gubematori Perovskiyga maxsus ko‘rsatma berdi. Perovskiy qayta 
hujumga tayyorgarlik ko‘rishga kirishdi. Biroq yangi hujum katta 
mablag1 va harbiy kuchlami talab qilardi. Kiyim-kechak, oziq-ovqat, 
transport vositalari yetishmas edi. Shu boisdan, Nikolay I 1840 yil 
19 mayda Xiva xonligiga yangi harbiy yurishni muayyan muddatga 
kechiktirish to ‘g ‘risida farm on berishga m ajbur b o ‘ldi. Biroq rus 
qo‘shinlari chegaralarda harbiy istehkomlar qurishni kuchaytirdi- 
lar. 1845-1847 yillarda barpo etilgan To‘rg‘ay daryosi bo‘yidagi 
Orenburg, Irgiz daryosi bo‘yidagi Yoyiq, Sirdaryoning Orol dengiziga 
quyiladigan joydagi Rayim (Orol) qal’alari shular jumlasidandir.