O'zbekiston respublikasi prezidenti huzuridagi davlat va jamiyat qurilishi akademiyasi

Mirzo Abdulazim Somiy.
K o 'rsa tilg a n asar, 66-bet.
126
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Kanap (Avliyootadan), Sayidazimboy Muhammadboev, Eshonxon 
Imomxonov (Toshkentdan), qozikalon Yusufxoja Abdullaxoja 
(Xo'janddan), oqsoqol A bdug‘affor Sarimsoqov (Jizzaxdan) va 
boshqalar kiritilgan edilar. 1867 yil mart oyida Peterburgga yetib 
kelgan Turkiston vakillari dabdaba va izzat-ikrom bilan kutib oli- 
nadi. Ular, tuzilgan rejaga asosan, hukumat vazirliklarida, Imperator 
saroyida, xalq kutubxonasida, muzeylarda, fanlar akademiyasida, 
hayvonot b o g id a , Petropavlovsk qal’asida, fabrika va zavodlarda, 
savdo birjasi va do‘konlarda, teatr va sirkda, kasalxonalarda, 
Imperator bog‘i (Sarskoe selo)da va Peterburgning boshqa diqqatga 
sazovor joylarida b o ‘ladilar. Bunday «mehmondo‘stlik»ning asosiy 
maqsadi Rossiya davlatining qudratini namoyish qilish edi. Turkiston 
vakillarini, hatto, podshoh Aleksandr II ning o ‘zi qabul qiladi. Ular 
Turkiston aholisining Rossiya davlati tobeligiga olinganligidan 
baxtiyorligini, o ‘lkaning imperatorga abadiy sodiqligini izhor 
etuvchi maktubni topshirganlar. Bu maktubga Toshkent, Turkiston, 
X o‘jand, Chimkent va boshqa erlaming oqsoqollaridan 59 kishi 
imzo chekib, muhr bosganlar. Murtadlik va sotqinlikdan iborat 
«vazifa»ni ado etgan Turkiston «vakillari»ning aslida Vatan va xalq 
irodasini ifodalashga m a’naviy huquqlari y o ‘q edi.
Shu tariqa, chor m a’murlari Turkiston general-gubernatorligi 
tarkibidagi aholi go‘yo o ‘z «ixtiyori va xohishi» bilan Rossiya 
davlati fuqaroligiga o ‘tganligini jahonga namoyish qilishga urindi.
Zamonaviy harbiy qurol-aslaha jihatidan ruslarga barobar ke- 
lolmagan Buxoro amiri fon Kaufmanga elchi j o ‘natib, sulh shart- 
nomasi tuzishni taklif qiladi. Ammo K.P. Kaufman Buxoro amiri 
oldiga juda og‘ir shartlar qo‘ygach, bu shartnoma imzolanmadi. 
Shundan keyin amir Muzaffar oxirgi umid bilan Turkiya hukumatiga, 
A fg‘oniston va turkmanlarga elchilar yuborib, shoshilinch yordam 
ko‘rsatishni so‘radi. Turkistondagi so‘nggi voqealar haqida yozilgan, 
biri amir Muzaffarga, ikkinchisi qushbegi Muhammadshohga tegishli 
ikki maktub 1868 yilning aprel oyida Makkadan - haj safaridan 
Istanbulga qaytgan elchi Xoja Muhammad Porso q o iig a tegadi. U, 
amir Muzaffaming 1868 yilning 7 fevralda yozilgan, jami 14 kishi 
imzolagan forscha maktubini Turkiya hukumatiga topshiradi.