O'zbekiston respublikasi oliy ya o'rta maxsus ta’lim vazirligi o'rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi g. G‘. Nazarova, H. X. Xalilov, A. A. Eshtoyev

Iqtisodiy ittifoq
X
X
X
X
126

---

ekanligini ta ’kidlab o'tish lozim. Integratsion jarayonlaming keyingi 
rivojlanishi integratsiyaning eng yetuk ko‘rinishlaridan biri bo'lgan 
um um iy bozor, iqtisodiy ittifoqning shakllanishiga olib keladi.
Jahon iqtisodiyotida ko'plab iqtisodiy birlashmalarning vujudga 
kelishi va taraqqiyotidan m a’lumki, aynan ana shu umumiy bozor 
va iqtisodiy ittifoq eng ko‘p diqqatga sazovordir (4-jadval).
17.2. Jahon iqtisodiyotida erkin savdo hududlarining
mazmuni va mohiyati
Yuqorida qayd etib o ‘tganimizdek, 
erkin savdo hududlari
(ESH) 
xalqaro iqtisodiy integratsion jarayonlam ing boshlang‘ich bosqichi 
sanaladi. Erkin savdo hududi zamonaviy talqinda 
preferensial hudud
hisoblanib, uning doirasida bojxona va miqdoriy cheklanishlardan 
holi savdo tartibiga rioya qilinadi.
ESH amalda ikki va undan ortiq davlatlarning o ‘zaro savdosida 
bojlar, litsenziya va kvotalarni muzlatish va asta-sekin bekor qilish 
to ‘g‘risidagi bitimlarning imzolanishi natijasida shakllanadi.
Bunda Yel, NAFTA va M ERCOSUR tajribasidan m a’lumki, 
qishloq xo'jaligi mahsulotlariga nisbatan savdo rejimini erkin­
lashtirish cheklangan tartibga ega, dastlab bojxona nom enkla- 
turasidagi b a’zi pozitsiyalarni qamrab oladi.
Erkin savdo hududlarining ijobiy jihatlariga kelsak, ishtirokchi 
m am lakatlam ing savdo siyosatida barqarorlikning o ‘rnatilishini 
kiritish mumkin. ESHga a ’zo m amlakatlarni xalqaro iqtisodiy 
munosabatlarga jalb etish jarayonini tezlashishiga yordam beradi, 
ular xalqaro mehnat taqsimotidan samarali foydalanish imkoniga 
ega bo'lishadi.
Erkin savdo hududlarining salbiy jihatlariga keladigan b o ‘lsak, 
ular ichki bozorda raqobatning kuchayishi bilan belgilanadi, chunki 
bu milliy ishlab chiqaruvchilarga salbiy ta ’sir etishi va bankrotlik 
xavfini kuchaytirishi mumkin.
Bundan tashqari, EIHni yaratish millatlararo tartibga soluvchi 
organlami tashkil etish holatlarida kuzatilmaydi, bu esa o'z navbatida 
qarorlar qabul qilishni sekinlashtiradi va shuningdek, qabul qilingan 
qarorlam ing bajarilishini nazorat qilishni qiyinlashtiradi.
Biroq, integratsiyaning boshlang'ich bosqichidagi qiyinchiliklar 
va m uatnm olarga qaram asdan, erkin savdo hududlari jah o n
iqtisodiyotida keng tarqalishi ham mumkin.
127

---