O’zbekiston respublikasi oliy va va o’rta maxsus ta’lim vazirligi muqimiy nomidagi qo'qon davlat pedagogika instituti biologiya o`qitish metodikasi kafedrasi

 
 
6-masala 
 
1. Rasmga e’tibor berib birinchi va ikkinchi 
bo’g’in duragaylarning genotipini aniqlang. 
Bu qanday irsiylanishga misol bo’ladi? 
 
7-masala 
1.
Tovuq va xo`rozlarda oddiy toj (r) 
gulsimon (R) tojga nisbatan, oyoq 
patining yqligi (f) oyoqda patning bo`lishi 
(F)ga nisbatan retsessiv hisobo`lanadi.
Oddiy tojli, oyoqda pati yq tovuq 
digeterozigota gulsimon tojli oyog`ida pati 
bor xo`roz bilan chatishtirildi. Birinchi 
avlod parrandalarning fenotip va 
genotipini toping hamda ularning nisbatini 
belgilang. 
2.
Duragaylarning necha qismi oddiy tojli, 
oyog`ida pati yq tovuq bo`ladi? 
 
GENLARNING EPISTAZ TA’SIRI BO’YIChA MASALALAR YeChISh 
Genlarning epistaz ta’siri bu- har xil allellarga kiruvchi genlarning biri 
ikkinchisining ta’sirini bo’g’ib qo’yish holati. Boshqa allel gen belgilarining 
rivojlanishini to’sib qo’yadigan gen ingibitor yoki supressor gen deyiladi. 
Agarda to’sqinlik qilgan genlar dominant bo’lsa, dominant epistaz, retsessiv genlar 
bo’lsa, retsessiv epistaz deyiladi. 

---

71 
Dominant epistazda ikkita digeterozigotalar o’zaro chatishtirilganda, naslda 12:3:1 
yoki 13:3 nisbat vujudga keladi. Masalan, otlarda junning rangi irsiylanishi dominant 
epistaz ta’sirida yuzaga chiqadi. 
Retsessiv epistazda ikkita digeterozigotalar chatishtirilganda 9:3:4 nisbatda xilma-
xillik vujudga keladi
 
 
1-masala Qovoq mevasining oq rangi -W , sariq rangi - Y , yashil rangi -y gen bilan 
ifodalanadi. W - gen dominant ingibitor vazifasini bajaradi. Quyidagi genotipga ega 
qovoqlar chatishtirilsa, ularning fenotipi qanday bo’ladi? 
a) wwYy x wwYy b) WwYy x Wwyy d) WwYY x Wwyy 
e) WWYy x wwyy f) Wwyy x WwYY g) WwYy x wwyy 
2-masala Ikkita sariq rangli qovoq chatishtirilganda 3:1 nisbatda sariq va yashil 
qovoqlar hosil bo’lgan. Chatishtirishda ishtirok etgan qovoqlarning genotipini 
aniqlang. 
3-masala. Izoh: Qovoqda U-geni mevaninig sariq rangini, u-geni yashil rangini 
ifodalaydi. S– dominant supressor, s- retsessiv supressor.
Oq va yashil rangli qovoqlarni chatishtirish natijasida hosil bo’lgan F
1 
ning o’zaro 
chatishtirishdan F
2 
da 12ta oq, 3ta sariq, 1ta yashil qovoq hosil bo’lgan. 
1.
Ota-ona va F
1, 
F
2 
duragaylarining genotipini aniqlang. 
2.
Olingan natijaga qarab noallel genlar rtasidagi o’zaro ta’sirini tushuntiring. 
4-masala. Otlarda A geni junning kulrang, V geni qora rangni, v geni qizil rangni 
vujudga keltiradi. A geni ingibitor sanaladi. 
Kul rangli ot qora ot bilan chatishtirildi, F
1
da kul rang, F
2
da esa duragaylarning 12 
tasi kul rangli, 3tasi qora va 1 tasi qizil bo’ldi. Ota-ona va F
1, 
F
2 
duragaylarining 
genotipini aniqlang. 
5-masala. Quyidagi genotipga ega qovoqlarning fenotipini aniqlang.
a) wwYy x wwYy b) WwYy x Wwyy d) WwYY x Wwyy 
e) WWYy x wwyy f) Wwyy x WwYY g) WwYy x wwyy 
6-masala. Quyidagi genotipga ega qovoqlarning fenotipi va qanday tipdagi 
gametaalarni hosil qilishini aniqlang. 
a) wwYy b) WwYy d) WwYY e) WWYy f) Wwyy g) WwYy
7- masala. Qovoqda U - geni mevaning sariq rangini, u – geni yashil rangini 
ifodalaydi. S-dominant supressor, s-retsessiv supressor. 
Gomozigota oq va yashil qovoqlar o’zaro chatishtirilsa, F
1 
da qanday rangli 
qovoq hosil bo’ladi? 
8-masala. Gomozigota oq va yashil qovoqlarni chatishtirish natijasida hosil 
bo’lgan, F
1
duragayi o’zaro chatishtirilsa, F
2
fenotip bo’yicha qanday xilma-xillik 
vujudga keladi? 
9-masala. Gomozigota oq va yashil qovoqlarni chatishtirish natijasida hosil 
bo’lgan, F
1
duragayi o’zaro chatishtirilsa, F
2
genotip bo’yicha qanday xilma-xillik 
vujudga keladi? 
10-masala. Gomozigota oq va yashil qovoqlarni chatishtirish natijasida hosil 
bo’lgan, F
1
duragayi o’zaro chatishtirilsa, F
2
fenotip bo’yicha qanday xilma-xillik 
vujudga keladi? 

---

72