O’zbekiston respublikasi oliy va va o’rta maxsus ta’lim vazirligi muqimiy nomidagi qo'qon davlat pedagogika instituti biologiya o`qitish metodikasi kafedrasi

 
Fotosintezda xlorofill
 
yorug'lik 
yutadi, elektronlari g'alayonlanib potensial energiyaga ega bo'lib qoladi va vodorod 
ioni bilan birikib vodorod atomini hosil qiladi: H
+
+ 
e
-
 
—> H. 
Fotosintez protsessi xloroplastning ko’rinadigan yorug’lik bilan yoritilishidan 
boshlanadi.Foton xlorofill molekulasiga tushib, uni qo’zg’algan xolatga 
keltiradi:.Elektronlarini yo’qotishi natijasida suv molekulalari protonlar va kislorod 
atomlariga parchalanadi.
Gidroksil ioni o‘z elektronini yo‘qotib erkin OH radikaliga aylanadi:
OH
-
 
--- e 
-
+ 
OH.
Erkin OH radikallari faol bo‘ lganligi sababli o‘zaro ta’sirlashib molekular kislorod va 
suv hosil qiladi: 
4
OH 
---> O
2
+ 2H
2
O 
Bu jarayonlar yorug‘ lik ta’ sirida kechganligi sababli 
fotosintezning yorug‘lik bosqichi 
deb ataladi. Yorug‘ lik bosqichida
 
suvning parchalanishi (fotoliz) natijasida molekular 
kislorod (O
2
)
 
hosil bo‘ ladi. G‘alayonlangan elektronlar energiyasining bir qismi
 
ATF 
sinteziga sarflanadi.
 
Shunday qilib, quyosh nurlari energiyasi uch xil protsessni: suv parchalanishi 
natijasida molekulyar kislorod xosil bo’lishi, ATF sintezi, atomlar vodorod xosil 
bo’lishi protsesslarini yuzaga chiqaradi. Mana shu uchala 
protsess yorug’likda bo’lib o’tadi va fotosintezning yorug’lik fazasini hosil kiladi. 
Fotosintezning qorong’ulik fazasi. 
Fotosintezning keyingi reaksiyalari uglevodlar hosil bo’lishi bilan bog’likdir Bular 
yorug’da xam, qorong’ida ham boraveradi va qorong’ilik fazasi deb ataladi. 
Fotosintezning qorong’ilik fazasi ketma-ket o’tadigan bir qancha reaktsiyalardan 
iborat. Bu reaktsiyalar natijasida uglerod (IV)-oksid va suvdan uglevodlar hosil 
bo’ladi. 
Qorong’ilik reaksiyalari uchun xloroplastga dastlabki moddalar va energiya to’xtovsiz 
kelib turadi. Uglerod (IV)-oksid bargga atrofdagi atmosferadan kelib kiradi, suvning 
parchalanishi natijasida vodorod fotosintezining yorug’lik fazasida hosil bo’ladi. 
Fotosintezning yorug’lik fazasida sintezlanadigan ATF energiya manbai bo’lib xizmat 
qiladi.Ana shu moddalarning hammasi xloroplastga yetkazib kelinadi, uglevodlar 
sintezi ham shu xloroplastda ro’y beradi. Fotosintezning umumlashtirilgan 
reaksiyasi: 

6CO
2
+ 6H
2
O + 18ATF
 
— C
6
H
12
O
6
+ 18ADF + 18H
3
PO
4