O’zbekiston respublikasi oliy va va o’rta maxsus ta’lim vazirligi muqimiy nomidagi qo'qon davlat pedagogika instituti biologiya o`qitish metodikasi kafedrasi

a)konyugatsiya, b)kopulatsiya
. 
 
 
 
 
Konyugatsiya
bakteriya, infuzoriylarga xos bo‘lgan ko'payish usulidir. Odatda kiprikli sodda 
hayvonlar oddiy bo‘linish bilan ko‘payadi. Bunday ko‘payishlardan keyingi jinsiy 
ko'payish — konyugatsiya sodir boladi.
Ma’lumki, infuzoriylarda makro va mikronukleolalar mavjud. Konyugatsiya 
boshlanganda ikki hujayra o‘ta yaqinlashadi - hujayralararo tutashtimvchi tortma hosil 
bo‘ladi. 
 
Kopulatsiya
Oogamiya 
- kopulatsiya bilan boladigan gametogamiyaning eng yuqori shakli. Bir 
gameta yirik, harakat tuzilmasiga ega emas — bu urg'ochi gameta, ya’ni tuxum 
hujayradir. Ikkinchi gameta esa mayda, harakatlantiruvchi xivchinga ega — bu erkak 
jinsiy hujayrasi — spermatozoiddir. 
Oogamiyada jinsiy hujayralar maxsus a ’zolarda (hayvonlarda urug‘don va 
tuxumdonlarda) hosil boiadi.Ko‘pgina o‘simliklar va deyarli barcha hayvonlar 
oogamiya yo‘li bilan ko‘payadi. 
 
Partenogenezda 
yangi avlod urug‘lanmagan tuxum hujayrasidan rivojlanadi.
Ma’lumki, 
partenogenez tabiiy va sun’iy
bo‘lishi mumkin. 

---

50 
Tabiiy partenogenez
hayvonlar (o ‘simlik biti, sodda qisqichbaqasimonlar, ayrim 
baliq va sudralib yuruvchilar) qo‘ygan tuxumi urug‘lanmasdan turib yangi organizm 
hosil boiadi. Bu hosil bolgan organizmlarning barchasi urg‘ochi boladi. Bunday 
ko‘payish bir-biri bilan uchrashishi qiyin bolgan mavjudotlarda namoyon bo’ladi. 
Ayrim hasharotlar (ari, chumolilar)da namoyon bo’ladigan partenogenezda ularning 
urug’lanmagan tuxumidan erkak organizmlar, urug’langan tuxumlaridan urg‘ochi 
organizmlar rivojlanadi. 
Sun’iy partenogenezda
tuxum hujayrasini turli ta ’sirlar (kislota, kuchsiz elektr toki 
va b.) bilan qitiqlash natijasida shu gametadan yetuk organizm hosil qilishga erishiladi. 
Ushbu usul bilan ninaterililarda,chuvalchang, shiliqqurt, hasharot va hatto sut 
emizuvchilarda sun’iy partenogenezga erishilgan.