O‘zbekiston respublikasi oliy va

Muammoning qo‗yilishi/ muammo ichidagi masalalar, xulosa va qaror qabul 
qilish. 
Muammoning qo‗yilishi: Iste‘molchi ehtiyojini maksimal qondirish yo‗llari va 
muvozanatlik shartini o‗rnatish.
Birinchi masalaning shakli va shamoyili: Iste‘molchi xatti harakati va 
psixologiyasidan kelib chiqib, naflik nazariyasini keng ko‗lamda taxlil qilish.
Masalani 
yechishga 
qaratilgan 
muammoli 
savollar:

Iste‘molchilar 
o‗z 
nafligini 
maksimal 
qondirishlari 
uchun 
daromadlarini 
qanday 
sarflaydilar? 

Daromad va tovar narxi 
iste‘molchilar 
tanloviga 
qanday ta‘sir ko‗rsatadi? 

Tranzitivlik 
deganda 
nimani tushunasiz?

Befarqlik egri chiziqlari 
nima uchun xech qachon 
kesishmaydi? 

Iste‘molchilar qaroriga 
qanday 
omillar 
ta‘sir 
ko‗rsatadi? 

Umumiy naflik qachon 
maksimum 
holatga 
erishadi? 

Nima 
sababdan 
bir 
ne‘matni ikkinchi ne‘mat 
bilan almashtirish oshib 
borgan 
sari 
chekli 
almashtirish 
normasi 
kamayib boradi? 
Yechimi: 
 
Iste‘mol nazariyasida iste‘molchilar ma‘lum didga, 
xohishga ega va ular bu xohish va didlarini 
qanoatlantirishda byudjetlari bilan chegaralangan. 
Bunday holatda ular ne‘matlar majmualaridan 
maksimal naf keltiradigan majmuani tanlashga 
harakat qiladi. Iste‘mol nazariyasida iste‘molchining 
daromadi chegaralangan; iste‘molchilar tomonidan 
sotib olinadigan ne‘mat narxi uning miqdoriga 
bog‗liq emas; iste‘molchilar ne‘mat nafligini to‗liq 
biladi, iste‘molchi maksimal naf beruvchi ne‘matlar 
majmuasini tanlaydi, deb faraz qilinadi. 
Agar iste‘molchi A majmuani B ga nisbatan ko‗proq 
xoxlasa va B majmuani S majmuadan ko‗ra ko‗proq 
xoxlasa, unda u A majmuani S majmuaga nisbatan 
ko‗proq xoxlagan bo‗ladi, ya‘ni A>B; B>S;→ A>S. 
Tovarning narxi iste‘molchining daromadi uning 
qaror qabul qilishiga ta‘sir ko‗rsatadi. 
Naflik funksiyasi orqali nafaqat umumiy naflikni 
ifodalash mumkin, balki ketma-ket ne‘matdan 
qo‗shimcha bir-birlik iste‘mol qilish natijasida 
oladigan qo‗shimcha 
o‗sgan 
naf 
miqdorini 
ifodalovchi, chekli nafni ham aniqlash mumkin. 
Chekli naflik nolga teng bo‗lganda umumiy naflik 
maksimal bo‗ladi. 
Befarqlik chizig‗i koordinata boshiga nisbatan botiq 
bo‗lgani uchun chekli almashtirish normasi bir 
ne‘mat bilan boshqa ne‘matni almashtirish oshib 

---

75 
borgani sari kamayib boradi.