538
Расмда, бошлангич нарх
0
P бѝлганда умумий фойда
0
0
0
0
E
B
A
P
туртбурчак юзи билан
ифодаланса,
нарх ошиб
1
P бѝлганда умумий фойда қиймати хам ошади ва
1
1
1
1
E
B
A
P
туртбурчак юзи билан ифодаланади.
4-расм. Рақобатлашувчи фирма фойдаси.
Шуни хам эслатиш ѝринлики, фирма қисқа муддатли оралиқда хар доим хам фойдани
максималлаштиравермайди. Кѝп холларда ѝзгармас ҳаражатнинг ошиб кетиши умумий
ѝртача ҳаражатни ошириб юборади (5-расм).
Натижада, фойдани максималлаштирадиган ишлаб чиқариш хажми
*
Q
да нарх
P
ѝртача умумий ҳаражатдан кичик бѝлади, яъни
)
(
Q
ATC
P
ва шунинг учун
BE ишлаб
чиқаришнинг ѝртача йукотишига (зарарига) тенг. Штрихланган
PEBM
туртбурчак юзи
фирманинг умумий йукотишини билдиради. Лекин, фирма қисқа муддатли оралиқда зарар
курса хам келажакда нарх ошиши ѐки ишлаб чиқариш ҳаражатларини камайтириши эвази га
фойда олиш мақсадида ишни давом эттиради.
5-расм. Рақобатлашувчи фирманинг қисқа муддатли оралиқдаги йуқотишлари.
Умуман олганда, рақобатлашувчи фирма қисқа муддатли оралиқда ишлаб чиқаришни
давом эттириши ѐки давом эттирмасдан ишлаб чиқаришни тѝхтатиши тѝғрисидаги қарорни
қабул қилишда фирма ѝз даромадини умумий ѝртача ҳаражат билан эмас, балки фақат ѝртача
ѝзгарувчан ҳаражат билан таккослайди. Нима учун деганда, ѝзгармас ҳаражатлар сарфланиб
E
ATC
B
P=MC
MC
P
AVC
M
P
Q
Q
*
0
B
1
MC
P
ATC
AVC
E
1
E
0
P
0
P
1
A
1
A
0
B
Q
0
539
бѝлинган ва уларни фирмани ѐпганда хам камайтириб бѝлмайди. Шунинг учун хам нарх
ѝртача ѝзгарувчан ҳаражатдан юқори булиб, ѝртача умумий ҳаражатдан паст бѝлганда фирма
келажакда фойдага чикиш мақсадида ишлаб чиқариш зарар ишласа хам ѝз фаолиятини давом
эттиради ва шу билан бирга умумий зарарни минималлаштиришга ҳаракат қилади. Нима
учун деганда, бу нарх ѝртача умумий ҳаражатдан кичик
AC
P
бѝлгани билан, у
фирманинг ѝзгарувчан ҳаражатларини (хом ашѐ сарфи, иш хакини) коплайди,
бундан
ташқари ѝзгармас ҳаражатнинг хам маълум кисмини коплайди.
Умумлаштириб айтадиган бѝлсак, рақобатлашган бозорда ҳаракат қилаѐтган фирма
қисқа муддатли оралиқда ҳаражатлари билан даромадларини таккослаган ҳолда фойдани
максималлаштиришда чекли маҳсулот ва ишлаб чиқаришни тѝхтатиш қоидасига амал
қилади.
Чекли маҳсулот қоидасига кѝра фирма маҳсулот ишлаб чиқариш хажмини чекли
даромад билан чекли ҳаражатни тенглигини таъминлайдиган даражада ушлаб туришга
ҳаракат қилади
)
(
MR
MC
.
Ишлаб чиқаришни тухтатиш қоидасига кѝра фирманинг иқтисодий
фойдаси хар
қандай ишлаб чиқариш хажмида нолдан кичик бѝлса, яъни рақобатлашган бозордаги нарх
ѝртача ѝзгарувчан ҳаражатдан кичик бѝлса
)
(
Q
AVC
P
(6-расмда
В нукта), фирма ѐпилади
(ушбу бозордан кетади, фаолиятини тугатади).
В нукта фирманинг ѐпилиш нуктаси
хисобланади.
6-расм. Рақобатлашувчи фирманинг қисқа муддатли оралиқдаги
ҳаракат қилиш қоидалари.
Юқоридаги қоидалар фирма учун умумий характерга эга. Фирма кайси бозорда
фаолият кѝрсатишидан катъий назар ушбу қоидалар ѝз кучини саклайди.
6-расмда
A нукта фирманинг зарарсиз
ишлаш нуктаси дейилади, бу нуктада
)
(
Q
ATC
P
e
булиб, фирма зарар хам кѝрмасдан, фойда хам олмасдан ишлашини
ифодалайди.
Do'stlaringiz bilan baham: