O‘zbekiston respublikasi oliy va

Изокванталар картаси - бу изокванталар мажмуасидан иборат бѝлиб, уларнинг хар 
бири маълум ишлаб чиқариш омиллари сарфлари комбинацияларига тѝғри келадиган 
максимал ишлаб чиқариш хажмини ѝзида акслантиради. 

---

520 
Изокванталар фирмаларда маҳсулот ишлаб чиқаришнинг вариантлари кѝплигини 
кѝрсатади. Бу фирмалар учун мухим ахборот бѝлиб, кейинчалик кѝрамиз, қандай қилиб 
изокванталар маҳсулот ишлаб чиқаришда ҳаражатларни минималлаштирадиган ѐки фойдани 
максималлаштирадиган омиллар сарфи комбинацияларини танлашга имкон яратади. 
Маълум вақт оралиғида жами ишлаб чикарилган маҳсулотни умумий маҳсулот десак, 
ўртача маҳсулот - умумий маҳсулотни ушбу маҳсулотни ишлаб чиқариш учун сарфланган 
ѝзгарувчан ишлаб чиқариш омиллари сарфига нисбати билан аниқланади. 
F
Q
AP

, 
бу ерда: Q  - умумий маҳсулот миқдори; 
AP
 - ѝртача маҳсулот; 
F
-сарфланган ресурслар. 
Чекли маҳсулот - бу ѝзгарувчан ресурслар комбинациясини кичик миқдорда 
қѝшимча сарфи хисобидан умумий маҳсулотнинг ѝсган кисмига айтилади. Масалан, ишлаб 
чиқаришда битта омил, яъни фақат мехнат сафланса чекли маҳсулот MP
L
Қуйидагича 
аниқланади: 
L
Q
MP
L



; 
Q

- қѝшимча бирлик мехнат сарфи (
L

) хисобига ишлаб чикарилган қѝшимча маҳсулот 
миқдори. 
Агар ишлаб чиқаришда мехнат сарфи ѝзгармас булиб, маҳсулот ишлаб чиқариш фақат 
капиталга боғлиқ бѝлса, чекли маҳсулот 
MP
K
га тенг: 
K
Q
MP
K



, 
бу ерда: Q

- бир бирлик қѝшимча капитал сарфи хисобидан ишлаб чикарилган қѝшимча 
маҳсулот; 
K

- бир бирлик қѝшимча сарфланган капитал. 
Ўртача маҳсулот ишлаб чикарилган маҳсулотни умумий мехнат сарфига нисбати 
билан аниқланади. Ўртача маҳсулот ишлаб чиқариш хажми 84 бирликка етгунча ортиб, 
ундан кейин қисқариб боради. Ўртача маҳсулот максимал бѝлганда мехнат сарфи турт 
бирликни ташкил қилади. 
Масалан, капитал сарфи ѝзгармас бѝлганда (15 бирлик) мехнат сарфининг икки 
бирликдан уч бирликка ѝзгариши маҳсулот ишлаб чиқаришни 32 бирликдан 60 бирликка 
оширади, демак қѝшимча бир бирлик мехнат сарфи 60-32к28 бирлик қѝшимча маҳсулот 
яратади. Ўртача маҳсулотдек, чекли маҳсулот хам бошида ѝсиб, кейинчалик камайиб боради 
(яъни, у 3 бирлик мехнат сарфигача усиб, мехнат сарфи 3 бирликдан ошганда камайиб 
боради). Шуни эсдан чикармаслик керакки, чекли маҳсулот миқдори мехнатга ва бошқа 
капитал сарфига хам боғлиқ. Агар мехнат сарфи ѝзгарса капитал сарфи хам ѝзгариши 
мумкин.