O‘zbekiston respublikasi oliy va

Таклиф чизиғи 
S
(supply) қанча миқдорда ва қанақа ишлаб чиқариш нархида 
товарнинг бозорда сотилиши мумкинлигини кѝрсатади. Таклиф чизиғи қанча юқорига 
кѝтарилса, шунча нарх юқори бѝлади ва шунга кѝп фирмалар маҳсулот ишлаб чиқариб, 
сотиш имкониятига эга бѝладилар.
Юқори нарх, мавжуд фирмаларни ишлаб чиқаришни кенгайтиришга даъват этади, 
бозорга янги фирмаларни ѝз маҳсулоти билан кириб келишини таъминлайди, улар ишлаб 
чиқарган юқори ҳаражатли рентабел бѝлмаган маҳсулотлари юқори нархда рентабел бѝлади. 
Бундай ҳолда, фирмалар ишлаб чиқаришнинг кенгайиши қисқа вақт оралиғида интенсив 
бѝлса, узоқ муддатда эса экстенсив амалга оширилади.
1-расм. Талаб ва таклиф чизиқлари.
Талаб чизиғи 
D
(Demand) истеъмолчиларнинг берилган нархларда қанча миқдорда 
маҳсулот сотиб олиш мумкинлигини билдиради. Талаб чизиғининг пастга кетиши, 
истеъмолчиларнинг нарх қанча паст бѝлса, улар шунча кѝп маҳсулот сотиб олишини 
англатади. Паст нархлар, харидорларга янада кѝпроқ миқдорда товарлар сотиб олишига 
ҳамда илгари сотиб олаолмаѐтган истеъмолчиларга эса ҳозир у товарни сотиб олишга имкон 
яратади. 
Бу икки эгри чизиқ талаб ва таклифнинг мувозанат нуқтасида кесишади. Мувозанат 
бозор тизимининг шундай холатини билдирадики, бу ҳолатда талаб ва таклиф бир-бирига 
тенг бѝлади. Мувозанат нуқта мувозанат нархни ва мувозанат маҳсулот миқдорини 
билдиради. 
0
P  нарх мувозанат нарх бѝлганда, таклиф қилинадиган ва талаб қилинадиган 
товар миқдори бир-бирига тенг бѝлади 
 
0
Q . Бу нуқтада товар танқислиги ҳам, ортиқча товар 
хам бѝлмайди. Бозор шароитларини ѝзгариши талаб ва таклиф мувозанатини бузилишига 
олиб келади, лекин бозорда, ѝз ѝзидан автоматик равишда, мувозанатни тиклаш тенденцияси 
мавжуд.
Биз талаб ва таклиф чизиғини чизганимизда, бозор эркин рақобатлашган деб фараз 
қиламиз.