O‘zbekiston respublikasi oliy va

H. 
Назорат саволлари 
1  Микроиқтисодиѐт фанининг моҳияти нимада, бу фан нимани урганади? 
2. Микроиқтисодиѐт фанининг асл мақсадлари нима? 
3. Фанни ѝрганишда қандай усуллардан фойдаланиш лозим? 
Уларнинг моҳияти ва ѝзаро боғлиқлигини кѝрсатинг. 
4. «Ишлаб чиқариш имкониятлари»ни қандай тушунасиз? Чизмалар ѐрдамида 
аниқланг. 
5. Ноѐб ресурсларни тақсимлашнинг асосий тамойиллари? 
6. Ишлаб чиқариш имкониятлари чизиғи нимани ифодалайди? 
7. Чекли трансформация нормаси нимани ифодалайди?
 
 
 
2-МАВЗУ. ТАЛАБ ВА ТАКЛИФНИНГ НАЗАРИЙ АСОСЛАРИ. БОЗОР 
МУВОЗАНАТИ, МАКСИМАЛ ВА МИНИМАЛ НАРХЛАР 
 
Дарс мақсади: Талаб ва таклифнинг назарий асослари, талаб ва таклифнинг ѝзгариши, талаб 
ва таклиф функцияларини, бозор мувозанати ва унга таъсир этувчи омиллар, максимал ва 
минимал нархлар ва уларнинг иқтисодий моҳиятини талабаларга тушунтириб бериш. 
Таянч сўз ва иборалар: талаб, таклиф, талаб ва таклиф функциялари, талаб ва таклиф 
қонунлари, максимал ва минимал нархлар. Бозор мувозанати, мувозанатли нарх, максимал 
нарх, минимал нарх, товар танқислиги, ортиқча маҳсулот, истеъмолчи ютуғи, ишлаб 
чиқарувчи ютуғи. 
Асосий саволлар: 
17. 
Талаб ва таклифнинг бозордаги аҳамияти. 
18. 
Талаб ва таклифгнинг ѝзгариши ва унга таъсир этувчи омиллар. 
19. 
Талаб ва таклиф функциялари. Бозор мувозанати. 
20. 
Товарнинг максимал ва минимал баҳоси. 
 
1. Талаб ва таклифнинг бозордаги аҳамияти 
Талаб ва таклифни иқтисодий нуқтаи назардан таҳлил қилиш, жуда кѝп ва кенг 
муаммоларни ҳал қилишда универсал восита булиб хизмат қилади. Бундай муаммоларга 
қѝйидагилар кириши мумкин: жахондаги иқтисодий шароитлар ѝзгаришининг маҳсулот 
ишлаб чиқаришга ва унинг самарадорлигига таъсири; нархларни назорат қилиш буйича 
давлат томонидан кѝриладиган чора-тадбирларни баҳолаш; иқтисодий рагбатлантириш ва 
минимал иш ҳақини белгилаш; солиқларнинг, субсидияларнинг, импортга қѝйиладиган бож 
тѝловларнинг, ишлаб чиқарувчилар ва истеъмолчилар фаолиятининг чегаралашларнинг 
умумий иқтисодиѐтга таъсири ва ҳ. 
Талаб ва таклиф орқали бозор механизмини ѝрганиш, уларнинг графикларини таҳлил 
қилишдан бошланади. Маълумки, давлатнинг аралашувисиз, талаб ва таклиф мувозанат 
ҳолатга келади ва унга асосан товарнинг бозор нархи ѝрнатилади ҳамда мувозанатни 
таъминлайдиган маҳсулотнинг умумий ҳажми ѝрнатилади. Лекин, қандай қилиб, нарх ва 
маҳсулот хажми талаб ва таклифнинг баъзи бир характеристикалари билан боғланган? 
Қандай қилиб улар вақт бѝйича ѝзгаради ва қандай қилиб уларга умумий иқтисодий 
фаоллик, иш ҳақи ҳаражатлари таъсир қилади? Нима учун талаб ва таклиф бозорлар 
(рақобатлашган, монопол, олигопол ва бошқа) бѝйича фарҳ қилади? Нима учун баъзи бир 
бозорларда товарлар танқис? каби саволларга жавоб бериш учун талаб ва таклифнинг 
диаграммасини қарашдан бошлаймиз (1-расм).

---

482 
Ордината ѝқи бѝйича бир бирлик маҳсулотнинг нархи 
P
кѝрсатилган (сумда). 
Абцисса ѝқи бѝйича берилган вақт оралиғида талаб қилинган ва таклиф қилинган маҳсулот 
хажми Q  кѝрсатилган.