O‘zbekiston respublikasi oliy va

1-ilova (11.2) 
O„quv topshiriqlari 
1-guruh 
«Nima uchun?» texnikasi 
 
Nima uchun? 
Nima uchun? 
Nima uchun? 
Nima uchun? 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
2-guruh 
«Nima uchun?» texnikasi 
Ўртача 
харажатларни 
ҳисоблаш нима учун 
керак? 

---

133 
Nima uchun? 
Nima uchun? 
Nima uchun? 
Nima uchun? 
 
 
 
3-guruh 
 
«Nima uchun?» texnikasi 
 
Nima uchun? 
Nima uchun? 
Nima uchun? 
Nima uchun? 
 
 
2-ilova (11.2) 
Savollar asosida BBB jadvalini to‗ldiring 
 
Savollar
Bilaman
Bilishni 
xohlayman 
Bilib
oldim 
1. Ichki va tashqi harajatlarni bilasizmi?
 
 
 
2. O‗zgarmas harajatlar mahsulot xajmiga 
bog‗liqmi?
 
 
 
3. O‗rtacha o‗zgarmas harajatlar va o‗rtacha 
o‗zgaruvchan harajatlarning bir biridan 
farqini bilasizmi? 
 
 
 
4. Umumiy harajatlar qanday harajatlardan 
tarkib topgan?
 
 
 
5. Chekli harajatni hisoblashning korxona 
uchun ahamiyati qanday ? 
 
 
 
6. Qaytarilmaydigan harajatlar deganda 
qanday harajatlar nazarda tutiladi? 
 
 
 
 
Чекли харажатни 
ҳисоблаш нима учун 
зарур? 
Иқтисодий 
харажатни ҳисоблаш 
нима учун керак? 

---

134 
12-MAVZU 
 
―Raqobatlashgan bozorda qisqa muddat oralig‗ida firma 
foydasini maksimallashtirish va uning taklifi‖ 
 
12.1. Ma‘ruzani o‗qitish texnologiyasi 
Fakultet: «Bank va moliya 
xizmatlari». «Servis va 
turizm», «Iqtisodiyot va 
menejument» SamISI.
Kafedra: ―Kasb-xunar 
ta`limi‖ SamISI.
O‗quv predmeti: 
Mikroiqtisodiyot 
Mavzu raqami:
12-Mavzu 
Soatlar xajmi:
2- va 4-soat 
Talabalar soni: 30 tagacha 
O‗T muallifi: 
B.A.Salimov, A.B. 
Shakarov, 
Sh.Mustofaqulov 
O‗qituvchi: dots. 
Shakarov A.B., 
O‗quv mashg‗uloti shakli: Ko‗rgazmali –viziullashgan ma‘ruza 
Ma‘ruza mashg‗uloti 
tuzilishining rejasi:

Raqobatlashgan bozor va uning shartlari 

Firma daromadi, o‗rtacha daromad, chekli 
daromad

Korxona foydasini maksimallashtirishni nazariy 
jihatdan asoslash va uni grafik usulda aniqlash 

Firma harajatlarini maksimallashtiradigan holat.
Pedagogik vazifalar: 

Raqobatlashgan 
bozor 
haqida tushuncha berish. 

Firma daromadi, o‗rtacha 
daromad 
va 
chekli 
daromadlarni 
hisoblash 
usullarini o‗rgatish. 

Firma foydasini maksi-
mallashtirish, harajatlarni 
takomillashtirish shartlarini 
grafikda aks ettirish va 
izohlash yo‗llarini ko‗rsatib 
berish.
O‗quv faoliyatining natijalari: 

Raqobatlashgan bozor hamda uning shartlari 
to‗g‗risida umumiy bilimga hamda bozor turlarining 
bir-biridan farq qiluvchi xususiy jihatlari borasida 
tushunchaga ega bo‗lish. 

Firma daromadi, o‗rtacha daromad va chekli 
daromadlarni hisoblash va amaliyotda joriy etish va 
qo‗llash o‗rganiladi.  
 

Foydani 
maksimallashtirish 
uchun 
qancha 
birlikda mahsulot ishlab chiqarib sotish kerakligini 
anglab yetish. 
O‗qitish vositasi: 
Ma‘ruza matni, slaydlarni ko‗rsatib tushuntirish 
uchun slaydskoplar yoki proyektorlar, ko‗rgazmali 
qurollar. 
O‗qitish metodi va shakli: 

Ma‘ruza, ―blits-so‗rov‖, ―interfaol‖, ―aqliy 

---

135 
hujum‖; 

Guruxlarga bo‗lingan xolda. 
O‗qitish uchun yaratilgan 
shart-sharoitlari: 
Texnik qurollar bilan jihozlangan auditoriya, 
guruhlarga bo‗linib ishlash uchun maxsus 
o‗rindiqlar.
Monitoring va baxolash: 
Og‗zaki nazorat (Savol-javob tarzida), ekspert 
bahosi, muammoli savollar va reyting bali asosida 
baxolash. 
 
―Raqobatlashgan bozorda qisqa muddat oralig‗ida firma foydasini 
maksimallashtirish va uning taklifi‖ mavzuida tayyorlangan ma‘ruzaning 
texnologik kartasi. 
Bosqichlar 
O‗qituvchi faoliyatining mazmuni 
Talaba faoliyatining 
mazmuni 
Tayyorgarlik 
bosqichi 
1.Guruhlar ishiga mo‗ljallangan 
vaziyatli topshiriqlar tayyorlaydi. 
2.O‗qib o‗rganishlari uchun ma‘ruza 
matnlarini 
beradi. 
Tayyorgarlik 
ko‗rib kelishlarini aytadi. 
Tinglaydilar 
I. Kirish 
bosqichi 
(5 daqiqa) 
1.1.Mavzuning 
nomi, 
maqsadi, 
o‗qitish 
natijalarini, 
mavzuning 
rejasini e‘lon qiladi. 
1.2.Ma‘ruza 
mashg‗uloti 
noan‘anaviy tarzda o‗tishini aytadi 
va faoliyatning asosiy xususiyatlarini 
tushuntiradi 
ya‘ni 
mashg‗ulot 
muammoli vaziyatlarni hal etish 
tamoyili 
asosida 
o‗tkazilishini 
uqtiradi. 
1.3. Guruhlar faoliyatini baholash 
mezonlarini e‘lon qiladi. Guruh 
olgan 
bahoni 
shu 
guruh 
ishtirokchilarining 
barchasiga 
qo‗yilishini aytadi (maks.ball 2) (1-
ilova). 
Tinglaydilar.
Yozib oladilar. 
II. Asosiy 
bosqich 
(70 daqiqa) 
2.1.Talabalarni 
faollashtirish 
maqsadida tezkor-so‗rov o‗tkazadi 
(2-ilova). 
2.2.Ekranda slaydlarni namoyish 
etib, mavzuning birinchi rejadagi 
savoli asosida tushuntiradi: 

Raqobatlashgan bozorda narx, 
o‗rtacha va chekli daromad (1-slayd) 

Qisqa muddatli oraliqda firma 
Savollarga javob beradi. 
Eshitadilar, 
zarur 
ma‘lumotlarni 
yozib 
boradilar. 
Qiziqtirgan 
masalalar yuzasidan savollar 
beradilar. 

---

136 
foydasini 
maksimallashtirish 
(2-
slayd). 

Raqobatlashuvchi 
firmaning 
muvozanat holati (3-slayd). 
2.3. Faollashtirish maqsadida savol 
bilan murojaat qiladi: 
- Raqobatlashgan bozor shartlarini 
keltiring 
- 
Chekli 
daromad 
qanday 
hisoblanadi? 
-Raqobatlashgan bozorda harakat 
qilayotgan firma ishlab chiqarish 
omillaridan birining narxi oshganda 
qanday qaror qabul qiladi? 
2.4. Talabalarni 3 ta guruhlarga 
bo‗ladi. Aniq vaziyatli topshiriqlarni 
beradi. Uni bajarish yo‗l-yo‗riqlarini 
tushuntiradi (3-ilova). 
Guruhlar 
ishini 
kuzatadi, 
yo‗naltiradi, maslahatlar beradi.
2.5.Taqdimot boshlanishini e‘lon 
qiladi. Taqdimot uchun har bir 
guruhga 5 daqiqa, muhokamaga 5 
daqiqa ajratilishini aytadi. 
Mulohaza 
qiladilar, 
fikr 
almashadilar va savollarga 
javob beradilar. 
Eshitadilar 
va 
zurur 
ma‘lumotni yozib oladilar. 
Eshitadilar, yozib boradilar. 
Guruhda faoliyatni tashkil 
qiladi. O‗zaro fikr almashadi, 
vaziyatdan 
chiqib 
ketish 
yo‗llarini izlaydi. Javoblarini 
format qog‗oziga yozadi (10 
daq.).
Har bir guruhdan bittadan 
ishtirokchi chiqib ishlarini 
taqdim 
qiladilar. 
Berilgan 
savollarga javob berib, o‗z 
ishlarini asoslaydi
III. Yakuniy 
bosqich 
(5 daqiqa) 
3.1.Mavzuning 
dastlabki 
uchta 
savolini umumlashtiradi va yakun 
yasaydi. 
3.2. Guruhlar ishini faollik darajasini 
qayd qilib, ish natijalarini baholaydi. 
Baholarni e‘lon qiladi. 
3.3. Mustaqil ishlashlari uchun 
vazifa beradi. (4-ilova).
Vazifani yozib oladlar.