Ozbekiston respublikasi oliy va

Nazorat savollari

1. Nima sababdan tezlik konstantasini hisoblash uchun eritmaning elektr o’tkazuvchanligidan foydalaniladi?

2. Qanday hollarda bimolekulyar reaksiyalar uchun birinchi tartibli reaksiya tenglamasidan foydalanish mumkin?

Katalizator ishtirok etganda kimyoviy reaksiya tezligining o’zgarishi

Reaksiya tezligi nafaqat ta’sirlashadigan moddalarning konsentratsiyasi va temperaturasiga, balki reaksion aralashmada bo’lgan ba’zi bir moddalarga ham bog’liq bo’ladi. Bu moddalar, oxirgi mahsulot tarkibiga kirmasdan reaksiya tezligini o’zgartiradi. Bunda u miqdoran va kimyoviy jihatdan o’zgarmas bo’lib qoladi. Bunday moddalar katalizatorlar deyiladi. Katalizator va ta’sirlashadigan moddalarning tabiatiga bog’liq holda kimyoviy reaksiya tezligining ortishi yoki pasayishiga olib kelishi mumkin; shuning uchun musbat kataliz (katalizator reaksiya tezligini oshiradi) va manfiy kataliz (katalizator reaksiya tezligini pasaytiradi) lar farqlanadi.

Agar katalizatorlar ta’sirlashayotgan moddalar bilan bir xil fazada bo’lsa, gomogen kataliz deyiladi. Geterogen katalizda katalizator ta’sirlashadigan moddalarga nisbatan boshqa fazada bo’ladi. Masalan, agar ta’sirlashadigan moddalar gaz yoki suyuq fazada bo’lsa, katalizator qattiq fazada bo’ladi.

Bir qancha reaksiyalarda moddalar alohida olingandagiga nisbatan birgalikda faolroq bo’lishi mumkin. O’zi aktiv bo’lmagan, ammo kam miqdorda katalizatorlarga qo’shilganda uning aktivligini oshiradigan moddalarga promotorlar deyiladi.

Ishning maqsadi: Kimyoviy reaksiya tezligiga katalizatorning ta’sirini o’rganish.