O‘zbekiston respublikasi oliy va

VARAK TUShUNChASI, JADVALNI XOTIRAGA EZISh VA FAYLNI OChISh

Varak tushunchasi. Xar bir Excel dokumentida bir nechta varaklar bulishi mumkin.

Kuyidagi rasmdagi Excel hujjatida 3ta



«Listl», «List2» va «List3» lar bor. Xozirgi rasmdagi hujjatda joriy varak «Listl» xisoblanadi. List2 xam birinchisiga uxshash bush varakdir, unda xam birinchi varakga uxshab kerakli jadvallarni xosil kilishimiz mumkin. Ikkinchi varakga utish uchun sichkonchani bilan kursatilgan joyga keltirib uning chapJugmasini bosish etarli.

Varakning nomini uzgartirish uchun sichkonchani «strelka» bilan kursatilgan

joyga keltirib, uning ung tugmasi bosiladi va kuyidagi menyu xosil buladi:

menyu bandlarining vazifalari:

S «Dobavit...» - dokumentga yangi varak kushadi.

S «Udalit» - joriy varakni uchiradi.

S «Pereimenovat» - varak nomini uzgartiradi.

S «Pereimenovat/skopiravat» - joriy varak nusxasini xosil kiladi.

S «Vudelit vse listu» - hujjatdagi xamma varaklarni belgilaydi.

Jadvalni xotiraga ezib kuyish.

Xosil kilgingan jadvalni kompyuter xotirasiga ezib kuyish uchun kuyidagi


bosamiz.
amallar ketma-ketligi bajariladi:

1. 
   « Standartnuy» panelidan « Soxranit» tugmasini
   

2. Kuyidagi oyna xosil buladi:

3. 
   Bu oynadan «Imya fayla» bandiga matn nomini kiritamiz.
   
4. 
   «Papka» bandidan shu fayl joylashadigan katalogni kursatamiz.
   
5. 
   «Tip fayla» bandidan fayl formatini tanlaymiz. Format - Kniga Excel, Shablon, Matn DOS, Dokument TML va xokazolar bulishi mumkin.
   
6. 
   «Parametru» bandidan kerakli parametrlar (faylni kurish, uzgartirish uchun parol va xokazolar) belgilanadi. Bu banddan parametrlarni fakat zarur bo‘lganda belgilash mumkin.
   
7. 
   «Soxranit» tugmasi bosiladi, yukorida kiritilgan kurinishdagi fayl kurinishida fayl xosil buladi.
   

Faylni ochish.

Jadval kompyuter xotirasiga ezib kuyilgan bulsa, uni chakirib olish uchun «Standartnbiy» panelidan «Otkrbit» tugmasini bosish kerak. Bu jaraen kuyidagicha ketma - ket bajariladi:


2.
«Standartnbiy» panelidan «Otkrit» tugmasini ^& bosamiz.

3. Kuyidagi oyna xosil buladi:

4. 
   «Papka» bandidan shu fayl joylashadigan katalogni kursatamiz.
   
5. 
   «Tip fayla» bandidan fayl formatini tanlaymiz. Format - Fayl Microsoft Excel, Shablon, Dokument HTML va xokazolar bulishi mumkin.
   
6. 
   Rasmda «strelka» bilan kursatilgan joyda fayllar ruyxati kurinadi, kerakli fayl shu joydan tanlanadi.
   
7. 
   «Otkrit» tugmasi bosiladi, yukorida tanlangan fayl ochiladi.
   

Yaratilgan faylga ochish uchun parol kuyish.

Faylga ochish uchun parol kuyish tartibi:


5.

6.

7.

8.

Menyuning «Servis» bulimining «Parametri» bandi tanlanadi.

Ochilgan «Parametri» oynasidan «Bezopasnost» punkti tanlanadi. «Parol dlya otkrbtiya » satriga faylni ochish uchun yashirin parol



® bosiladi.
beriladi.(Kiritilgan parol surovga javoban kayta tasdiklanadi).

«Standartnbiy» panelidan «Soxranit» tugmasi

Faylni ezish (xotirada saklash) uchun parol kuyish.

Faylni ezish (xotirada saklash) uchun parol kuyish tartibi:


5.

6.

7.

8.

Menyuning «Servis» bulimining «Parametri» bandi tanlanadi. Ochilgan «Parametrb» oynasidan «Bezopasnost» punkti tanlanadi.

«Parol dlya izmeneniya» satriga faylni xotirada saklash uchun yashirin parol



® bosiladi.
beriladi.(Kiritilgan parol surovga javoban kayta tasdiklanadi).

«Standartnbiy» panelidan «Soxranit» tugmasi

Alohida kataklarga himoya kuyish.

Alohida kataklarga himoya kuyish uchun:

1. 
   Himoyalanishi kerak bulmagan kataklar belgilab olinadi.
   
2. 
   Sichkoncha kursatkichi belgilangan soxaga keltirilib, sichkonchaning ung tugmasi bosiladi.
   
3. 
   Xosil bo‘lgan kontekstli menyudan «Format yacheek...» bandi tanlanadi.
   
4. 
   Ochilgan «format yacheek» oynasidagi menyudan «Zaщita» bandi tanlanadi.
   
5. 
   «Zaщiщaemaya yacheyka» satridagi belgi olib tashlanadi.
   
6. 
   Microsoft Excel menyusining «Servis» bulimining «Zarnjta» bandining «Zaщitit list.» satri tanlanadi.
   

7.

8.
Ochilgan «Zamjta lista» oynasida «Parol dlya otklyucheniya zaщitы lista:» surov satriga yashirin parol kiritiladi. (Kiritilgan parol surovga javoban kayta tasdiklanadi).

«Standartnbiy» panelidan «Soxranit» tugmasi bosiladi.

Takrorlash uchun savollar

1. 
   Ms Excel ning hujjatlariga qanday viruslar ta' sir ko‘rsatadi, shular haqida to‘liq ma'lumot bering.
   
2. 
   Ms Excel ning hujjatlarini faqat o‘qish uchun parol qo‘yishni tushuntiring.
   
3. 
   Ms Excel hujjatlarini ochish uchun parol qo‘yishni tushuntiring.
   
4. 
   Hujjatlarni makroslardan himoyalash qanday amalga oshiriladi?
   
5. 
   Alohida kataloglarni himoyalashni tushuntiring.
   

3. 
   - ish. DISKLARGA SERVIS XIZMAT KO‘RSATISh TEXNOLOGIYASI
   

1. 
   Ishning maqsadi:
   
   1. 
      Buzilgan disklar va fayllarni tiklash texnologiyasini o‘rganish.
      
   2. 
      Uchgan fayllarni kayta tiklash texnologiyasini o‘rganish.
      
   3. 
      Diskni defragmentatciya qilishni o‘rganish.
      
2. 
   Ishni bajarish tartibi.
   

1. 
   Nazariy ma'lumot va adabietlarni o‘rganish.
   
2. 
   Amaliy ish uchun berilgan topshiriqni bajarish.
   
3. 
   Nazorat savollarga javob berish.
   

3. 
   Amaliy ish uchun topshiriq.
   
   1. 
      Scandisc yoki NDD dasturlari yordamida A diskovoddagi yumshoq diskni testdan o‘tkazing.
      
   2. 
      Word matn muharririda ixtiyoriy matn yaratib, uni «Provodnik» yoki «Windows Commander» dasturlaridan biridan foydalanib o‘chiring.
      
   3. 
      «Korzina» papkasiga kirib uchirilgan faylni qayta tiklang.
      
   4. 
      Yuqoridagi 3.2 bandni qaytaring va «Korzina» papkasini tozalang. Uchirilgan faylni Unerase dasturidan foydalanib tiklang.
      
   5. 
      Windows XP ning standart dasturlariga kiruvchi «DEFRAG» dasturini ishga tushiring va unda optimallashtirish jarayoni qanday borishini kuzating.
      

Nazariy qism

Xizmat ko‘rsatuvchi dasturlarning qo‘ llanilishi

Shaxsiy kompyuter (ShK) laming axborotlarni uzok va ishonchli saklovchi vositasi bu magnit disklardir. ShK laming ishlash jarayonida tezkor xotira va magnit disk (MD) kurilmasi o’rtasida uzluksiz axborot almashinuvi amalga oshiriladi. Ayniksa kattik disk bilan bu jarayon intensiv amalga oshadi.

Disklarning yukori sifatli tayyorlanganligiga karamay, amalda ShK ning magnit diskidagi axborotlarni buzilishi xollari sodir bo’ladi. Ba'zan esa MD ning fayllar tizimida buzilishlar sodir buladi.

Bu buzilishlar kuyidagi sabablarga kura sodir bulishi mumkin:

• 
  diskning fizikaviy shikastlanishidan;
  
• 
  magnit disk sirtining ifloslanishidan;
  
• 
  kompyuterning avariyali uchirilishidan;
  
• 
  disketani disk yurituvchi kurilmadan vaqtida olmaslikdan;
  
• 
  dasturning avariyali yakunlanishidan sung operatcion tizimni kayta yuklaganda;
  
• 
  viruslar ta' sirida.
  

Bulardan tashkari fayllar joylashuvidagi o’zgarishlar kompyuter ishlashini bir qancha sekinlashtirishi mumkin.

Diskdagi axborotni tiklash

Ishlash jarayonida uchib ketgan katalog va fayllarni qayta tiklash uchun kuyidagi dasturlar ishlatiladi:

o MS-DOS tarkibiga kiruvchi Undeletedasturi;

o Norton Utilites servis dasturi majmuasiga kiruvchi Unerase dasturi;

o PCTOOLS dasturi.

O’chib ketgan axborotni tiklashni muvaffakiyatli amalga oshirish uchun diskka xech qanday axborot yozilmagan bulishi kerak.

Unrerase dasturi va uning ishlash tamoyili

Fayl yoki katalog o’chirilganda, uni MS-DOS butunlay o’chirmaydi, balki uning nomidagi birinchi simvolini ASCII jadvalidagi 229 kodli simvol bilan almashtiradi. Keyingi o’qishlarda bu fayl joylashgan joy bo’sh joy sifatida qabul kilinadi.

O’chib ketgan faylni tiklash uchun bu dastur dastlab ko’rsatilgan katalogda bu fayl borligini aniklaydi. Keyingi qilinadigan xarakatlar faylning o’lchami va joylashuvi bilan bog’lik.

Agar fayl bir nechta ketma-ket keluvchi klasterlarni egallaydigan bo’lsa, bularning xammasini tiklanayotgan faylga beradi.

Agar fayl bir nechta tarqoq keluvchi klasterlarda joylashgan bo’lsa, dastur bulardan bir-biriga yakin keluvchi bo’sh klasterlarni fayl uchun birlashtiradi. Bunday xolda kerakli klasterlarni qo’lda ajratish kerak.

O’chirilgan fayllarni muvaffakiyatli tiklashning asosiy shartlariga kuyidagilar kiradi: