O‘zbekiston respublikasi oliy va

Boshpiyoz.N.N.Balashev 
ma’lumotlariga  ko‘ra  (1977)  O‘zbekistonda 
etishtirilgan  boshpiyoz  navlari  tarkibida  14,0-16,5%  quruq  modda,  shu  ju  mladan, 
7,8-11,1%  qand  moddasi    (asosan  sazaroza),  S,  V,  va  V
2
  vitaminlari  borligi 
aniqlangan. Bulardan tashqari piyoz tarkibida oz miqdorda limon va olma kislotalari, 
sirtqi quruq po‘stlarida esa sariq kvarsetin bo‘yoq moddasi bo‘ladi. 
Piyozbosh  –  qisqargan  poyadan  iborat.  Unda  bitta  yoki  bir  nechta  generativ 
kurtaklar joylashgan. Boshlang‘ich generativ va vegetativ kurtaklar qalin etli, shirali 
qobiqlar  bilan  qoplangan.  Bu  qobiqlar  shakli  o‘zgargan  barglar  bo‘lib,  zapas  oziq 
moddalar  to‘planadigan  joydir.  Tashqi  qobiqchali  bargalar  quriydi,  qotib  quruq  va 
qalin po‘stga aylanadi. Ular boshpiyozni qurib qolishda, mexanik shikastlanishdan va 
mikroorganizmlar ta’siridan saqlaydi. 

---

 
26 
Piyozning  navlari  ko‘p.  Bular piyoz boshining  mazasi,  rangi, shakli  jihatidan 
har xil bo‘ladi. Masalan, oq, sariq, pushti, qizg‘ish-binafsharang tusli, dumaloq, yassi, 
noksimon piyoz navlari bor. 
Boshpiyoz navlari tarkibida efir moylarining miqdorlariga qarab quyidagi uch 
guruhga bo‘linadi:  a)  achchiq piyoz navlari  (tarkibida  efir  moylari  miqdori 1 kg da 
0,5 g dan ortiq); b) yarim ochiq piyoz navlari (tarkibida efir moylari miqdori 1 kg da 
0,3-0,5  g);  v)  chuchuk  piyoz  navlari  (tarkibida  efir  moylari  miqdori  1kg  da  0,3  g 
gacha). 
O‘zbekistonda  ekiladigan  asosiy  piyoz  navlariga  Qoratol,  Andijon  oq,  Kaba-
132, Samarqand qizil, Peshpazak kabi navlarini kiritish mumkin. 
Iste’molchilarga  sotiladigan  bosh  piyoz  GOST  27166-86  standarti, 
tayorlanadigan va jo‘natiladigan bosh piyozlar esa GOST-1723-86 standarti talabiga 
javob berishi kerak. 
Biz quyida chakana savdo  tarmoqlarida  aholiga sotiladigan bosh piyozlarning 
GOST 27166-86 standarti bo‘yicha qanday talablarga javob berishi kerakligi haqidagi 
ma’lumotlarni  keltiramiz  bu  standartga  binoan  bosh  piyozlar  sifatiga  qarab 
saralangan va saralanmagan tovar navlariga bo‘linadi. 
Mazkur  standart  talabi  bo‘yicha  har  ikkala  tovar  navi  kiradigan  piyozlarning 
boshlari  to‘la  pishib  etilgan,  sog‘lom,  toza,  butun,  o‘smagan,  qishloq  xo‘jalik 
zararkunandalir bilan zararlanmagan bo‘lishi kerak. Ularning shakli va rangi tegishli 
botanik  navga  xos.  Ustki  po‘stlog‘i  yaxshi  qurigan,  quritilgan  bandining  uzunligi  5 
sm  dan  ortiq  bo‘lmasligi  kerak.  Hidi  va  ta’mi  ham  o‘ziga  xos,  begona  hidlarsiz  va 
ta’mlarsiz bo‘lishi kerak. 
Piyozlarning  katta-kichikligi  ham  eng  katta  ko‘ndalang  kesimining  diametrini 
o‘lchash  asosida  baholanadi.  Piyozboshning  oval  shakldagi  saralangan  tovar 
navlarida  katta  ko‘ndalang  kesimining  diametri  4,0  sm  dan,  piyozboshining  boshqa 
shakllari  uchun  esa  5,0  sm  dan  kichik  bo‘lmasligi  kerak.  Bu  ko‘rsatkich 
saralanmagan  tovar  navlari  uchun    muvofiq  ravishda  3,0  va  4,0  sm  dan  kam 
bo‘lmasligi kerak. 
Piyozlar  massasida  qurigan  bandlari  5,0  sm  dan  yuqori,  ammo  10,0  sm  dan 
uzun  bo‘lmagan  piyozboshlari  miqdori  piyozlarning  shirin  navlarining  saralangan 
tovar  navlarida  bo‘lmasligi  kerak.Ularning  achchiq  navlarida  esa  15%  gacha 
bo‘lishiga yo‘l qo‘yiladi. 
Piyozlarning  sifatini  baholashda  po‘stlog‘idan  archilib  qolinganlik  darajasiga 
ham  katta  e’tibor  beriladi.  Po‘stlog‘idan  archilib  qolgan  bosh  piyozlar  miqdori 
standart  talabi  bo‘yicha  saralangan  tovar  navlarida  bo‘lmasligi  kerak.  Ularning 
miqdori saralanmagan tovar navlarida esa 30,0% gacha bo‘lishiga ruxsat etiladi.. 
Tekshirilayotgan  piyozlarda  katta  ko‘ndalang  kesimining  diametri  bo‘yicha 
o‘rnatilgan  o‘lchamdan  1,0  sm  dan  ortiq  bo‘lmagan  chetlanishlarga  ega  bo‘lgan 
piyozlar  miqdori  saralangan  tovar  navlarida  3,0%  gacha,  saralanmagan  tovar 
navlarida esa 5,0% gacha bo‘lishi ko‘rsatib qo‘yilgan.