O`zbekiston respublikasi oliy va o`ta maxsus ta`lim vazirligi

MUHOKAMA QILINADIGAN MASALALAR:
(Dastlab, o’qituvchi tomonidan talabalarning mustaqil tayyorlanish uchun berilgan topshiriq (uyga vazifa)lari, konspekt daftarlarining yuritilish holati tekshiriladi; so’ngra mavzu reja asosida muhokama qilinadi.Mashg’ulot davomida esa mavzu bo’yicha ularning nazariy bilimlari tekshirib boriladi.)
1.“Qutadg‘u bilig” asari va uning tarbiyaviy ahamiyati haqidagi ma’lumotlarni sharhlang:
Yusuf Xos Hojib XI asrda - qoraxoniylar davrida yashab ijod elgan. Adib haqidagi ma’lumotlar uning hozircha topilgan yagona «sari «Qutadg‘u-bilig» («Saodatga yo‘llovchi bilim»)da mavjud.
Asarda keltirilishicha, Yusuf Xos Hojibning tug‘ilgan joyi Ko‘z urdu (hozirgi Bolasog'un) ekani, turli o‘lkalarga safar qilgani, umrining nihoyasida esa Qashqarga kelganligi aytiladi. Demak, Yusuf Xos Hojib 1019 milodiy yillarda Bolasog‘undatug‘ilgan.
Yusuf Xos Hojib «Qutadg‘u bilig» asarini 50 yoshlaridan yo/.a boshlagan. U 6500 bayt — 13000 misradai iborat.
Buyuk mutafakkir asarni yozib tugatgach, uni qoraxoniylar luikmdori Tavg‘achxonga taqdim etadi. Kitob xonga manzur bo‘lib, muallifga Xos Hojiblik (mukarram eshik og‘asi) lavozimini beradi. «Qutadg'u bilig» asari katta shuhrat qozonadi.
Yusuf Xos Hojib faylasuf va qomusiy olim sifatida o‘z asarida quyidagi sohalarga oid fikrlarni bayon etadi:

3. Jadvaldagi insonni kamolga yetishida to’sqinlik qiladigan yomon illatlar to’g’risidagi fikrlarga izoh bering

Ishratparastlikka			Kayfii safoga
berilish			berilish
Adovat, nizo			Xusumat
Fisqu fasot			Maishiy buzuqlik
Mayparastlik			Kek, gina
Mutakkabbirlik			Xiyonat
Davlat ketidan			Manfaatparastlik
Quvish
Xudbinlik			Boshqalarning
			haq-huquqini
		Toptash
Ta’magirlik			Haqorat

Mazkur illatlar ta’sirida davlat rivojiga putur yetadi, jamiyat ma’naviy qashshoqlikka uchraydi.
4.Yusuf Xos Hojibning pedagogik tarbiyaviy g’oyalarini o’rganing va sharhlang:
Yusuf Xos Hojibning pedagogik tarbiyaviy g‘oyalari

1. 
   Xudo kimga o‘quv, aql-idrok, bilim bersa,U ko‘p ezguliklar qilishga qo‘l uzatadi.
   
2. 
   Zakovat qaerda bo‘lsa, ulug‘lik bo‘lur.Bilim kimda bo‘lsa, buyuklik oladi.
   
3. 
   Zakovatli uqadi, bilimli biladi.Bilimli, zakovatli tilakka etadi.
   
4. 
   So‘zingga ehtiyot bo‘l, boshing ketmasin,Tilingga ehtiyot bo‘l, tishing sinmasin.
   
5. 
   Fe’l-atvorni soz tut, unutma o‘zing,Ko‘ngilni kichik tut, semirtma so‘zing.
   
6. 
   0‘quvli tirLkdir, o‘quvsiz - o‘lig,Kelu, ey o^£quvsiz, o‘quv ol ulich.
   
7. 
   Bilim bilan kishi judo hayvondin Buyukroq nima bor, qani ayt ondin!?
   
8. 
   Ezgulik etgil sen - olam qul bo‘lur.Olam ezgulikka to‘la, mo‘l bo‘lur.
   
9. 
   Agar ichsang, kayfni oshiradi may,Ko‘ngil sirin ochar u bitta qo‘ymay.
   
10. 
    Bilimli may ichsa bilimsiz bo'iar,Bilimsiz-chi, ichsa yana past bo‘lar.
    
11. 
    Xat chiroyli bo‘lsa ko‘ngil ochilar,0‘qish mayli ortar, dillar ovunar.
    
12. 
    Bitib qo‘ymasaydi dono qalami,Qorong‘u qolardi moziy olami.
    
13. 
    Mardning mardi shu bo‘lur doimo Olamni olsa ham kerilmas aslo.
    
14. 
    Odamzot boyisa ortar havosi,Kamtarlik bilandir dil muddaosi.
    
15. 
    Otim bo'lsin desang el aro ezgu,Yolg‘onga yandashma, buning yo‘li - shu.
    

“Qutadg‘u bilig” asarida talqin qilingan insoniy fazilatlar



5. Ahmad Yugnakiyning ma’naviy-axloqiy hikmatlarini o’rganing va sharhlang:


Ahmad Yugnakiyning ma’naviy-axloqiy hikmatlari

1. 
   Har bir kishi chin inson, pok musulmon bo'lishi, haq yo‘lga kirishi, yomon, yaramas, achchiq, yolg‘on so‘zlardan saqlanishi uchun tilini tiyishi kerak.
   
2. 
   Ilmli kishi kerakli so‘zni gapiradi, keraksiz so‘zni yashirib qo‘yadi. Ilmsiz nodon tushunmasdan og‘ziga kelgan gapni so‘zlay beradi, bunday nodonning tili o‘z boshini eydi.
   
3. 
   Sahovatlilik (ahiylik) eng yaxshi insoniy fazilatdir.
   
4. 
   Boylik orttirishga ortiqcha berilmasdan, emoq - ichmoqqa, kiyinishga etarli bo‘lgan boylikka qanoat qil.
   
5. 
   Saxiylik insonga yetuklik, kamolot, ulug‘ martaba va go‘zallik baxsh etadi.
   
6. 
   Sen odamlar orasida obro‘-e’tibor orttirishni, sevilishni istasang, saxiylik qil, saxiylik seni sevikli qiladi.
   
7. 
   Orttirgan mol - dunyoni saxovat yo'liga sarf et!
   
8. 
   Takabburlikni boshdan oshirib tashla, tavoze qilishni yashirin tut, tavoze qilish uchun tezlikda harakat qil.
   
9. 
   Mehribonlik, shafqat, rahmdillilik Ollohga xos fazilat bo‘lib, barcha insonlarni ana shu xislat tark etmasin.
   

10. Sir saqlashni o‘rgan. Sening o‘zingda siring yashirinib turmasa, siringni oshkor etuvchi
do‘stingdan saqlan.
NAZORAT SAVOLLARI (242 bet).
TALABALARNI MASHG’ULOT BO’YICHA BAHOLASH MEZONLARI (275 bet).
(Dars yakunida har bir talabaning mashg’ulot davomida to’plagan balli e’lon qilinadi).
MUSTAQIL TAYYORLANISH UCHUN BERILGAN TOPSHIRIQLAR
(UYGA VAZIFA):
Quyidagi masalalar bo’yicha konspekt tuzing:

1. 
   “Qutadg‘u bilig” asarining yaratilishi haqida qisqacha yozing. “Qutadg‘u bilig” asarini mustaqil o’rganib chiqing va undagi ilgari surilgan aqliy, axloqiy, tarbiya masalalari xususida fikr bildiring.
   
2. 
   Mazkur asarning qanday ahamiyatga ega ekanligi to‘g‘risida izoh bering. Yetuk inson tarbiyasi usullari haqida Yusuf Xos Hojib qanday g’oyalarni ilgari surgan?Shular hususida yozing.
   
3. 
   Axmad Yugnakiyning tarjimai holi to‘g‘risida yozing. “Hibbat ul-haqoyiq” asarining yaratilishi to‘g‘risida yozing.
   
4. 
   Axmad Yugnakiyning tarjimai holi. “Hibbat ul-haqoyiq” asarining yaratilishi va tuzilishi haqida yozing.
   
5. 
   “Hibbat ul-haqoyiq” asari va uning tarbiyaviy ahamiyati to’g’risida fikr bildiring
   
6. 
   Mazkur asardagi komil insonga xos axloqiy xislatlar. Pedagogik fikr taraqqiyotida “Hibbat ul-haqoyiq” asarining tutgan o‘rnini yoriting.
   

*Izoh Mavzu bo’yicha mustaqil tayyorlanadigan topshiriqlar (uyga vazifa) ushbu mavzu o’tilmasidan oldin beriladi va talaba uni kelgusi darsga bajarib keladi.