O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta

A. Yefemenko. Gimnastika. Т., O'zDJTI, 1980.

В. Смолевский. Гимнастика и методика преподавания. М., «ФиС», 1987.

И. Гуревин. Упражнения для моделирования круговой тре­нировки. Минск, «Полымя», 1990.

Л. Кун. Всеобщая история физической культуры и спорта. М., «Просвещение», 1992.

L Azimov. Sport fiziologiyasi. Т., O'zDJTI, 1993.

А. Маркосян. Физиология. М., «Медицина», 1996.

Я. Вилкин. Организация работы физической культуры и спорта. М., «ФиС», 1997.

В. Филин. Основы юношеского спорта. М., «ФиС», 1999.

В. Маслякова. Массовая физическая культура в вузе. М., «Высшая школа», 1999.

В. Дубровский. Лечебная физическая культура. М., «Медицина», 1999.

11.5. Миняев. Основы методики физического воспитания. М., «Высшая школа», 1999.

12. 
    М. Karimov. O'zbekistonda gimnastika. Т., O'zDJTI, 1999.
    
13. 
    В. В. Воропаев, С А. Пушкин. Краткий курс гимнастики. М., «Советский спорт», 2008.
    
14. 
    Э.И. Сакун. Построение учебного процесса по физическому воспитанию студентов в вузе. М., «Дашков и К», 2009.
    
15. 
    М.Л. Журавин, Н.К Меньшикова. Гимнастика. М., «Академия», 2009.
    

So'zboshi

MUNDARIJA

3

I qism. GIMNASTIKA NAZARIYASI УА USLUBIYATINING
UMUMIY MUAMMOLARI
1-bob. Sport turi uslubiyati va muammolari

1. 
   Gimnastika to'g'risida qisqacha ma'lumot 4
   
2. 
   Gimnastikaning uslubiy xususiyatlari 7
   
3. 
   Gimnastika turlari 9
   
4. 
   Gimnastika o'quv-ilmiy fan sifatida 13
   

2-bob. Tarixiy tahlil

1. 
   Gimnastikaning vujudga kelishi 14
   
2. 
   Yangi davr gimnastikasi I 15
   
3. 
   Milliy gimnastika tizimining yaratilishi 17
   
4. 
   Oktabr inqilobidan oldingi Rossiyada gimnastika 21
   
5. 
   Sobiq Ittifoqda gimnastikaning taraqqiyoti 23
   
6. 
   O'zbekistonda gimnastikaning taraqqiy topishi 28
   

2.7.1917-yilgacha bo'lgan davrda gimnastika 29

8. 
   XX asrning birinchi yarmida O'zbekistonda
   

gimnastikaning ravnaq topishi 31

8. 
   O'zbekistonlik gimnastlarning salmoqli qadamlari 33
   
9. 
   Mustaqillikdan keyingi davrda gimnastikaning rivojlanishi 38
   
10. 
    Sport gimnastikasi Olimpiada o'yinlarida 39
    

3-bob. Gimnastika atamalari

1. 
   Atamalarning ahamiyati 43
   
2. 
   Atamalarga qo'yiladigan talablar 44
   
3. 
   Gimnastika atamalarining qoidalari 45
   

1. 
   Atamalarni yasash usullari 45
   
2. 
   Atamalarni qo'llash qoidalari 49
   
3. 
   Qisqartirish qoidalari (ayrim ifodalarni
   

tushirib qoldirish) 50

4. 
   Umumrivojlantiruvchi va erkin mashqlarga oid atamalar 51
   
5. 
   Gimnastika jihozlarida bajariladigan
   

mashqlarning atamalari 69

4. 
   Akrobatik mashqlarning atamalari 73
   
5. 
   Badiiy gimnastika mashqlarining atamalari 76
   
6. 
   Mashqlarni yozib borish qoida va usullari 77
   

4-bob. Gimnastika mashqlarini o'rgatish uslubiyati

1. 
   O'rgatishning maqsadi, vazifasi va bosqichlari 81
   
2. 
   Gimnastika mashqlarini o'zlashtirish shartlari 83
   
3. 
   O'rgatishning didaktik tamoyillari 84
   
4. 
   O'rgatish usullari 85
   
5. 
   Mashqlarning bajarilish usullari 88
   
6. 
   Gimnastika mashqlarini o'rgatishda
   

harakatning ketma-ketligi 91
5-bob. Mashg'ulot o'tkaziladigan joylar va ularning jihozlanishi

1. 
   Gimnastika zallari 93
   
2. 
   Gimnastika jihozlari 94
   
3. 
   Gimnastika jihozlarining to'plamasi 100
   
4. 
   Jihozlar 101
   
5. 
   Gimnastika maydonchasi 102
   
6. 
   Zallar va jihozlardan foydalanish qoidalari 103
   
   6. 
      bob. Gimnastika mashg'ulotlarida shikastlanishning oldini olish
      
      1. 
         Shikastlanish sabablari . 104
         
      2. 
         Shikastlanishning oldini olish choralari 106
         
      3. 
         Muhofaza qilish va yordam ko'rsatish 106
         
      4. 
         Muhofaza qilish va yordam ko'rsatish usullariga o'rgatish 109
         
      5. 
         Shifokor nazorati va o'z-o'zini nazorat qilib, shikastlanishning oldini olish 110
         
   7. 
      bob. Gimnastika mashg'ulotlarini rejalashtirish va qayd etish
      
      1. 
         Gimnastikada o'quv ishini rejalashtirishning
         

ahamiyati va vazifalari Ill

2. 
   Rejalashtirish hujjatlari tasnifi 112
   

7.3. Rejalashtirish hujjatlarini tuzish 113

1. 
   Ish rejasini tuzish 114
   
2. 
   Ish dasturini tuzish 117
   
3. 
   Rejamatnini tuzish 118
   

II qism. GIMNASTIKANING ASOSIY VOSITALARI 8-bob. Saf mashqlari

1. 
   Saf mashqlarining tasnifi 119
   
2. 
   Asosiy mashqlar 121
   

1. 
   Saflanishusullari........ 121
   
2. 
   Saflanish va qayta saflanish 122
   
3. 
   Joydanjoyga ko'chishlar 125
   
4. 
   Orani ochish va yaqinlashish 128
   

3. 
   Uslubiy ko'rsatmalar 129
   

9-bob. Umumrivojlantiruvchi mashqlar

1. 
   Mashqlarning tasnifi 134
   

1. 
   Qo'l mushaklari va yelka kamari uchun mashqlar 135
   
2. 
   Bo'yin va gavda mushaklari uchun mashqlar 137
   
3. 
   Oyoq mushaklari uchun mashqlar 138
   
4. 
   Butun tana mushaklari uchun mashqlar 140
   

2. 
   Jismoniy tarbiyaning umumrivojlantiruvchi mashqlari yordamida yechiladigan ayrim vazifalar 140
   

1. 
   Jismoniy tarbiyalashda vosita sifatida umumrivojlan­tiruvchi mashqlardan foydalanish 141
   
2. 
   Umumrivojlantiruvchi mashqlar ayrim mushaklar guruhini taranglashtirish va bo'shashtirish
   

vositasi sifatida 143

3. 
   Umumrivojlantiruvchi mashqlar qaddi-qomatni shakllantirish vositasi sifatida 143
   
4. 
   Umumrivojlantiruvchi mashqlar harakatni shakllantirish vositasi sifatida 145
   
5. 
   Umumrivojlantiruvchi mashqlar yordamida
   

to'g'ri nafas olishga o'rgatish 146

3. 
   Umumrivojlantiruvchi mashqlarni qo'llash uslubiyati 148
   

10-bob. Amaliy mashqlar
10.1. Mashqlarning ta'rifi 152

1. 
   Yurish va yugurish 153
   
2. 
   Muvozanat saqlash mashqlari 154
   

3. 
   Tirmashib chiqish mashqlari 156
   
4. 
   Uloqtirish va ilib olish mashqlari 161
   
5. 
   Og'ir yukni ko'tarish va ko'tarib yurish 163
   
6. 
   Emaklab o'tish mashqlari 166
   

11-bob. Gimnastika jihozlarida bajariladigan mashqlar (dastlabki tayyorgarlik mashqlari)

1. 
   Gimnastika texnikasi asoslari 167
   
2. 
   Gimnastika jihozlarida asosiy mashqlarni bajarish
   

texnikasi va ularni o'rgatish usullari 171

1. 
   Yakkacho'pda bajariladigan mashqlar 171
   
2. 
   Qo'shpoyada bajariladigan mashqlar 180
   
3. 
   Halqada bajariladigan mashqlar 186
   
4. 
   Dastakli otda bajariladigan mashqlar 191
   
5. 
   Past-baland qo'shpoyada bajariladigan mashqlar 195
   
6. 
   Gimnastika xodasida bajariladigan mashqlar 203
   

12-bob. Erkin mashqlar

1. 
   Erkin mashqlarning ta'rifi va mazmuni 209
   
2. 
   Erkin mashqlar kompozitsiyasi 211
   
3. 
   Erkin mashqlar bajarishni o'rgatish 213
   

13-bob. Sakrashlar

1. 
   Sakrashlar ta'rifi va tasnifi 215
   
2. 
   Tayanmay sakrashlar 215
   
3. 
   Tayanib sakrashlar.. . 220
   

14-bob. Akrobatika mashqlari

1. 
   Mashqlarning ta'rifi va tasnifi 225
   
2. 
   Akrobatika mashqlarini o'rgatish 226
   
3. 
   Batutda bajariladigan eng oddiy mashqlar 236
   

III qism. GIMNASTIKANING TURLARI 15-bob. Gimnastikaning sog'lomlashtiruvchi turlari
15.1. Asosiy gimnastika 238

1. 
   Asosiy gimnastika va unga xos xususiyatlar 238
   
2. 
   Mashg'ulotlarni tashkil qilish usullari 240
   

2. 
   Gigiyenik gimnastika 242
   
3. 
   Atletik gimnastika 245
   

16-bob. Gimnastikaning amaliy turlari

1. 
   Amaliy turlar ta'rifi 247
   
2. 
   Ishlab chiqarish gimnastikasi 248
   
3. 
   Kasbiy-amaliy gimnastika 253
   
4. 
   Sport-amaliy gimnastikasi 254
   

IV qism. MASHG'ULOTLARNI O'TKAZISH
SHAKLLARI
17-bob. Umumta'lim va o'rta maxsus ta'lim maskanlarida
gimnastika mashg'ulotlari. Ta'lim maskanlarida
gimnastika darsi

1. 
   Darsning asosiy vazifalari 257
   

17.1.1. Darsga qo'yiladigan umumiy talablar 257

2. 
   Darsning tuzilishi 259
   

17.2.1. Dars o'tishga oid uslubiy ko'rsatmalar 259

3. 
   Darsning tayyorgarlik qismi 262
   
4. 
   Darsning asosiy qismi 267
   
5. 
   Darsning yakuniy qismi 269
   

18-bob. Musobaqalar

1. 
   Musobaqalarning ahamiyati * 271
   
2. 
   Musobaqalarning turlari 271
   
3. 
   Musobaqalar dasturi 272
   
4. 
   Musobaqalar nizomi 272
   
5. 
   Musobaqaga tayyorgarlik ko'rish va uni o'tkazish 273
   
6. 
   Ommaviy musobaqalarni o'tkazish 277
   
7. 
   Gimnastikada hakamlik qilish 278
   

19-bob. Gimnastika chiqishlari

1. 
   Gimnastika chiqishlarining ahamiyati 282
   
2. 
   Gimnastika chiqishlarining dasturi 283
   
3. 
   Musiqa jo'rligi 285
   
4. 
   Chiqishlarni uyushtirish va tayyorlash usuli 286
   

Vqism. TAYYORGARLIGI TURLI DARAJADA BO'LGANLAR BILAN O'TILADIGAN MASHG'ULOTLAR XUSUSIYATLARI

20-bob. Maktabda o'tiladigan asosiy gimnastika mashg'ulotlari

1. 
   O'quvchilarda harakat faoliyatini shakllantirish
   

va takomillashtirish 288

2. 
   Maktab o'quvchilariga gimnastika mashqlarini
   

o'rgatish uslubiyati 290
21-bob. Talaba qizlar bilan gimnastika mashg'ulotlarini o'tish

1. 
   Xotin-qizlar organizmining o'ziga xosligi 296
   
2. 
   Mashg'ulotlar usuli... 298
   

22-bob. O'rta, katta va keksa yoshdagilar bilan gimnastika mashg'ulotlari o'tkazish

1. 
   Yosh xususiyatlari 301
   
2. 
   Mashg'ulotlarni tashkil qilish va o'tkazish usuli 302
   

Gimnastika atamalarining qisqacha izohli lug'ati 306
Nazorat savollari 314
Foydalanilgan adabiyotlar 320

ILMIRA IGOREVNA MORGUNOVA

GIMNASTIKA VA UNI O'QITISH METODIKASI
Kasb-hunar kollejlari uchun o 'quv qo'llanma 3-nashri
Toshkent - «ILM ZIYO» - 2013
Muharrir /.Usmonov Badiiy muharrir Sh. Odilov Texnik muharrir F. Samadov Musahhih T. Mirzayev

Noshirlik litsenziyasi AI № 166, 23.12.2009-yil.
2013-yil 2-oktabrda chop etishga ruxsat berildi. Bichimi 60х90'/,₆.
«Tayms» harfida terilib, ofset usulida chop etildi. Bosma tabog'i 20,5.
Nashr tabog'i 19,5. 1902 nusxa. Buyurtma № 361
«ILM ZIYO» nashriyot uyi. Toshkent, Navoiy ko'chasi, 30-uy.
Shartnoma № 26 — 2013.

O'zbekiston Matbuot va axborot agentligining G'afur G'ulom
nomidagi nashriyot-matbaa ijodiy uyida chop etildi.
Toshkent, Shayxontohur ko'chasi, 86-uy.