O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta



Download 1,88 Mb.
Pdf ko'rish
bet96/195
Sana30.12.2021
Hajmi1,88 Mb.
#94181
1   ...   92   93   94   95   96   97   98   99   ...   195
Bog'liq
2511-Текст статьи-7155-1-10-20200711

Taqdim  etish  asosida  to‘lovni  amalga  oshirish  sotuvchi  tomonidan  hujjatlar   
taqdim  etilganidan  keyin  (benefitsiar)  to‘lovni  amalga  oshirishni  bildiradi.  Bu  – 
akkreditivni amalga oshirishning eng sodda  usulidir. Kechiktirish bilan to‘lovni amalga 
oshirish    hujjatlarni  taqdim  etishdan  keyin  ma’lum  muddat  o‘tganidan  so‘ng  to‘lovni 
amalga  oshirishdir.  Aksept  yo‘li  bilan  to‘lovni  amalga  oshirish  sotuvchi  taqdim  etgan 
trattani    bank  tomonidan  akseptlash  majburiyatini  anglatadi.  Bunday  tratta,  odatda, 
emitent-bankga  qo‘yiladi.  Keyincalik  sotuvchi  boshqa  bankda  bunday  akseptlangan  
trattani  hisobga  olib,  to‘lovni  tratta  muddatidan  avval  olishi  mumkin.  Gossignatsiyasiz 
deganda    bank  tomonidan  trattani  sotib  olish  nazarda  tutiladi  (boshqa  so‘z  bilan 
aytganda,  o‘tkazma  veksellarni  hisobga  olish).  Mazkur  holda,  tratta  gossignatsiyasiz 
qiluvchi (hisobga oluvchi) bankdan farqli shaxsga qo‘yiladi.  
UCP-500 bo‘yicha akkreditivlarni tartibga solish ikkita aqidaga asoslanadi:  
1) qatiy moslik   
2) akkreditiv bitimning asosiy bitimdan mustaqilligi.  UCP-500 ning 13 moddasiga 
binoan,  banklar,  akkreditivda  ko‘rsatilgan  barcha  hujjatlarni  sinchiklab  teksirib 
chiqishlari zarur, bu bilan u hujjatlar tashqi xususiyatlari bo‘yicha akkreditiv shartlariga 
mos  kelishiga  ishonch  hosil  qiladi.  Bank  akkreditiv  shartlariga  mos  kelmaydigan 
hujjatlarni  qaytarib  yuborishi  kerak.  Qat’iy  moslik  nazariyasining  mohiyati  ham  aynan 
shundadir. Xorijiy shu qarorlaridan birida takidlanganidek: «juda o‘xshash yoki to‘g‘ri 
keladigan hujjatlarga o‘rin yo‘qdir”. 
Bank,  akkreditiv  shartlariga  mos  kelmaydigan  hujjatlarni  qabul  qilib  olgan  holda, 
xaridor  bunday  hujjatlarni  qabul  qilib  olishdan  va  to‘lovdan  voz  kechishi  mumkin.  
Xaridor  bankining  bu  harakatlarini  maqullashi  ham  mumkin.  Biroq  bunda  u  to‘lovdan 
bosh  tortolmaydi.  Bazi  hollarda,  xaridor,  kamchiliklari  mavjud  hujjatlarni  qabul  qilib 
olgan  va  to‘lovni  amalga  oshirgan,  bank  harakatlari    uning  davomli  sukunati  yoki 
harakatsizligidan  ayon  bo‘lishi  mumkin.  “Agar,  masalan,  xaridor,  hujjatlardagi 
kamchiliklarni  bila  turib,  hech  qanday  harakat  qilmasa  yoki    tovar  kelib  tushgandan 
keyin uni tushirish portida ko‘rikdan   o‘tkazgandan keyin hujjatlardan voz kechsa, unda 
u bank amalga osirgan to‘lovlarni maqullagan hisoblanadi”. 
Hujjatlarni  tekhsirish  muddati  ularni  qabul  qilib  olingandan  keyin  yetti  bank 
kunidan oshmasligi kerak. Benetsifar, akkreditiv shartlariga mos kelmaydigan hujjatlarni 


81 
 
taqdim etganda yoki akkreditivni bazi bir shartlarini buzganda, xizmat ko‘rsatuvchi bank 
va  emitent-banki  to‘lovni,  akseptni  yoki  gossignatsiyasizni    amalga  oshirish  uchun  
hujjatlarni  qabul  qilib  olishdan  tonishi  mumkin.  Akkreditiv  bitimning  mustaqillik 
nazariyasining mohiyati shundaki,  emitent-bankning to‘lovni amaldga oshirish bo‘yicha 
majburiyati sotuvchi va xaridorning savdo-sotiq shartnomasi (asosiy bitim) bo‘yicha o‘z 
zimmasiga  olgan  majburiyatlarni  bajarishiga  bog‘liq  emas.  Bank  benetsifarga  to‘lovni 
xaridor  iltimosiga  ko‘ra,  hamma  o‘z  nomidan  amalga  oshiradi.  UCP-500  ga  muvofiq, 
akkreditiv, savdo-sotiq yoki boshqa bitimdan farq qiladigan bitimdir, akkreditiv matnida 
yuqoridagi  shartnomalarga  ishora  bo‘lsa  ham  u  boshqacha  bitimdir  (3-  modda). 
Xususan,  bank,  hujjatlarni  to‘lov  uchun  qabul  qilish  jarayonida,  faqat  akkreditiv 
shartlariga  bo‘ysunadi.  Hamda,  to‘lovga  qarshi,  xaridor  yoki  boshqa  bank  bilan 
shartnomaviy  munosabatlarga  asoslangan  biror  bir  e’tirozni  qo‘llashi  mumkin  emas. 
Agar, misol uchun, xaridor manziliga yuborilgan tovar yo‘lda nobud bo‘lsa yoki buzilib 
qolsa, bank baribir taqdim etilgan hujjatlar evaziga to‘lovni amalga oshirishi, xaridor esa 
(akkreditiv buyuruvchi) to‘langan miqdorni qoplab berishi shart.   
Shunday  qilib,  akkreditiv  bitimga  tomonlar  o‘rtasidagi  shartnomaga  bog‘liq 
bo‘lmagan,  mustaqil  bitim  deb  qaraladi.  Akkreditiv  bitim  va  savdo-sotiqqa  oid 
shartnomaning  bog‘liqligi  shundaki,  akkreditiv  shartlari    ishtirokchilar  tomonidan 
shartnomada  kelishib  olinadi  (odatda,  shartnomada  amalga  oshirilgan        to‘lovga  asos 
bo‘lgan  hujjatlar,  ularni  taqdim  etish  muddati  va  bosh.).  Banklar  savdo-sotiqqa  oid 
shartnoma  asosida  ish  yuritishmaydi,  ular  to‘lovni,  akkreditivda  belgilangan,  hujjatlar 
asosida  amalga  oshiradi.  Sotuvchi  bankka,  shartnomada  ko‘rsatilmagan,  hujjatlarni 
taqdim  etishdan  bosh  tortishi  mumkin.  Bank,  o‘z  navbatida,  agar  hujjatlar  akkreditiv 
shartlariga  mos  kelmasa, to‘lovni  amalga oshirmaydi.  Boshqa tomondan,  savdo-sotiqqa 
oid  shartnomaning  o‘zgartirilishi,  masalan,  yuk  yetkazib  berish  muddatlarining 
o‘zgartirilishi,  bank  va  xaridor  o‘rtasidagi  akkreditiv  kelishuvga  o‘zgartirish  kiritish 
zaruriyatini keltirib chiqarishi mumkin.   
M.G.Rozenberg    takidlashicha,  agar  bank  yetarli    sabablarsiz  akkreditiv  bo‘yicha 
tovarga pul  to‘lab bermasa, sotuvchi  quyidagi huquqlarga  ega: 
a) xaridordan  tovarga to‘lovni savdo-sotiq shartnomasiga asosan talab etish; o‘z navbatida, 
xaridor bank tovarga vaqtida pul to‘lanmaganligi bois undan ziyonni qoplashini talab etishi;   
b) akkreditivdan kelib chiquvchi qatiy majburiyatga tayanib bankka tegishli talab 
qo‘yishi.  Qayd  etilgan  xaridan  oxirgisi,  inkor  etish  “hisob-kitoblarning  akkreditiv 
shakli o‘zining eng muhim  funkstiyasi – sotuvchi akkreditiv talablarini bajarganligini 
tasdiqlovchi hujjatlarni taqdim etganda tovarga  xaq to‘lanishiga oid bank kafolatini - 
yo‘qotganini  bildiradi.  Bank  akkreditivdan  tovarga  xaq  to‘lanishi  bo‘yicha  qatiy 
majburiyatlarini  bajarmasligi  undan  davo  miqdorini  undirib  olishga  asos  bo‘la  oladi.  
 
 
 

Download 1,88 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   92   93   94   95   96   97   98   99   ...   195




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish