75
uchun mos harakatlarni (birdan yoxud shu bo‘yicha to‘lovlarni to‘lash yo‘li bilan)
amalga oshiradi. Bank bu ishni akkreditiv berilishiga qadar bajaradi, chunki xaridor
banki akkreditiv shartlarini, agar bu Chaqirib olinmaydigan akkreditiv bo‘lsa,
akkreditiv berilguncha bajarishi lozim.
Agar sotuvchiga unga ma’lum bo‘lgan bankdan majburiyatlar talab etilsa, unda
akkreditiv sotuvchi banki tomonidan tasdiqlanishi kerak. xaridor banki o‘z
akkreditivini xaridorga boshqa, sotuvchining banki orqali yuboradi. Bu oddiy
tasdialash yo‘li bilan amalga oshiriladi: “Mazkur akkreditivni tasdialaydimi”, yani bu
holda sotuvchining banki sotuvchi oldida zimmasiga aniq majburiyatni oladi – agar
sotuvchi unga zarur hujjatlarni taqdim etsa, u shartnomaviy narxni sotuvchiga to‘lab
beradi. Agar savdo-sotiq shartnomasi bo‘yicha akkreditivni tasdiqlash talab etilmasa,
xaridorning banki akkreditivni sotuvchiga yaqin bo‘lgan ma’lum qiluvchi bank orqali
yoki maslahatchi bank orqali yuborishi mumkin. Bu bank sotuvchi oldida zimmasiga
hech qanday majburiyat qolmaydi, faqat hujjatni qabul qilib, uni xaridor bankiga
inkassoga yuboradi.
Akkreditiv berilib, tasdiqlanganidan keyin, sotuvchi tovarlarni joylashtiradi va
hisob-fakturani yozib beradi hamda tovarlarni tashish vaqtida amal iqluvchi sug‘urta
sertifikatini (shartnomaning yana bir turini) oladilar. Agar ko‘rikdan o‘tganligi haqida
sertifikat talab etilsa, tovarlarni savdo-sotiq shartnomasida ko‘rsatilgan nazoratchiga
taqdim etiladi va nazorat firmasi tovarlar savdo-sotiq shartnomasida berilgan ta’rifga
mos kelishi haqida sertifikat beradi. Sotuvchi o‘z mamlakatining bojxonasiga
(masalan, eksport lishtenziyasi) va xaridor mamlakati bojxonasiga ( tovarning kelib
chiqishi haqidagi sertifikat) zarur bo‘lgan hujjatlarni tayyorlaydi. Keyin sotuvchi
tovarlarni yuk tashuvchiga yuboradi, u, o‘z navbatida, tilxatdan va shartnomadan
iborat aylanma konosamentni yozib beradi.
Sotuvchida zarur barscha hujjatlarning jamlanmasi mavjud. Bu hujjatlar
sotuvchining bankiga topshiriladi. Bank sotuvchiga hujjatlar taqdim etilishi bilan
shartnomaviy narxni to‘lab berishi shart. To‘lovni olish uchun sotuvchi hujjatlarga
trattani ilova qiladi, banklar esa akkreditivda bunday trattaga pul to‘lab berishni
zimmalariga oladilar. Tratta (qoidada o‘tkazma veksel deb nomlanadi) sotuvchi
tomonidan sotuvchining bankiga, xaridorning bankiga yoki xaridorning o‘ziga
shartnomaviy narx miqdoriga teng chekka o‘xshashdir. Agar savdo naqd pulda
amalga oshirilgan bo‘lsa, tratta bo‘yicha talabga qarab pul to‘lanadi, agar kreditdan
foydalanilgan bo‘lsa, keyinroq ham to‘lanishi mumkin.
Sotuvchining banki hech qachon tovarlar bilan ishlamaydi, u faqat hujjatlar
bilan ish yuritadi, shuning uchun bank, hujjatlar akkredlitiv talablariga to‘liq mos
kelishiga ishonch hosil qilish uchun hujjatlarni batafsil o‘rganib chiqadi, chunki
hujjatlar uning yagona himoyachisi hisoblanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: